당신은 주제를 찾고 있습니까 “projektowanie instalacji sanitarnych poradnik – Projektowanie instalacji sanitarnych – gdzie trudno zdobyć doświadczenie do uprawnień“? 다음 카테고리의 웹사이트 https://ppa.charoenmotorcycles.com 에서 귀하의 모든 질문에 답변해 드립니다: https://ppa.charoenmotorcycles.com/blog/. 바로 아래에서 답을 찾을 수 있습니다. 작성자 Kamil Zielazek 이(가) 작성한 기사에는 조회수 266회 및 좋아요 9개 개의 좋아요가 있습니다.
projektowanie instalacji sanitarnych poradnik 주제에 대한 동영상 보기
여기에서 이 주제에 대한 비디오를 시청하십시오. 주의 깊게 살펴보고 읽고 있는 내용에 대한 피드백을 제공하세요!
d여기에서 Projektowanie instalacji sanitarnych – gdzie trudno zdobyć doświadczenie do uprawnień – projektowanie instalacji sanitarnych poradnik 주제에 대한 세부정보를 참조하세요
Zastanawiasz się gdzie szukać pracy przy projektowaniu instalacji sanitarnych? W jakiej firmie pracować? Co projektować? Marzysz o uprawnieniach budowlanych?
Jeżeli chcesz się dowiedzieć, gdzie będziesz miał problemy ze zdobyciem doświadczenia – zapraszam do obejrzenia filmu!
Zapraszam do odwiedzenia mojego bloga: https://instalacje-zielazek.pl/blog/
Odwiedź mój sklep z wiedzą inżynierską: https://instalacje-zielazek.pl/sklep/
Dołącz do kursu projektowania: https://instalacje-zielazek.pl/kurs-projektowania/
Zapisz się na newsletter: [email protected]
—————————————————————————————————-
—————————————————————————————————-
🎁🎁🎁 BONUSY DLA CIEBIE OD PARTNERÓW KANAŁU!!! 🎁🎁🎁
✅ Zachodniopomorskie Centrum Instalacji PAJOS (pompy ciepła, rekuperacja, ogrzewanie):
Otrzymaj darmowy AUDYT ENERGETYCZNY oraz bezpłatną WYCENĘ wizji lokalnych dla budynków nowych i modernizowanych.
Jak otrzymać bonus? Skontaktuj się z firmą PAJOS, przy zgłaszaniu zamówienia powiedz, że na hasło \”KAMIL INSTALACJE\” chcesz otrzymać bonus.
http://www.zcipajos.pl/
Biuro: 726 377 161
[email protected]
Obszar działania firmy: województwo Zachodniopomorskie
✅ Dołącz do platformy dla przedsiębiorców PRZE.ORG:
Wejdź na stronę https://www.prze.org/
Zamów roczny pakiet PRZE!
💲 Po opłaceniu zamówienia skontaktuj się z Maciejem:
✉ Wyślij wiadomość na adres: [email protected]
🎁 Napisz, że jesteś od Kamila Zielazka i chciałbyś odebrać bonusy! 🎁
✅ Kup jeden z pakietów \”Sto błędów\” (o błędach przedsiębiorców):
Wejdź na stronę https://www.stobledow.pl/
Zamów pakiet II albo III
💲 Po opłaceniu zamówienia skontaktuj się z Maciejem:
✉ Wyślij wiadomość na adres: [email protected]
🎁 Napisz, że jesteś od Kamila Zielazka i chciałbyś odebrać bonusy! 🎁
✅ Fotowoltaika – montaż i serwis N Energia Piotr Bugdał (cała Polska)
https://n-energia.pl/
tel: 607-043-529 [email protected]
Zamów kompleksową usługę montażu instalacji fotowoltaicznej w Twoim domu.
Koniecznie powołaj się na kanał Youtube: \”KAMIL ZIELAZEK\
projektowanie instalacji sanitarnych poradnik 주제에 대한 자세한 내용은 여기를 참조하세요.
Instalacje sanitarne – poradnik dla projektantów i instalatorów
Instalacje sanitarne – poradnik dla projektantów i instalatorów · 1. Woda i powietrze 1.1. · 2. Materiały, produkty i korozja w instalacjach sanitarnych 2.1. · 3.
Source: www.instalacjebudowlane.pl
Date Published: 8/17/2021
View: 5556
Projektowanie instalacji sanitarnych 311[39].Z3.02
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Katarzyna Majewska-Mrówczy ńska Projektowanie instalacji sanitarnych 311[39].Z3.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut …
Source: docplayer.pl
Date Published: 9/17/2022
View: 7713
Projektowanie instalacji sanitarnych 311[39 … – AZSLIDE.COM
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[39].Z3.02. „Projektowanie instalacji sanitarnych”, zawartego w modułowym programie …
Source: azslide.com
Date Published: 11/5/2022
View: 8862
PORADNIK PROJEKTANTA INSTALACJI SANITARNYCH
Podcast o projektowaniu instalacji, skutecznym marketingu i reklamie biura projektów, pozyskiwaniu zleceń i wycenie prac projektowych. W pierwszym odcinku mówię …
Source: pl.linkedin.com
Date Published: 12/18/2022
View: 9895
Projektowanie instalacji wodociągowej – ważne kwestie
Do tych drugich zaliczamy instalację wody zimnej, ciepłej, cyrkulacyjnej, kanalizacji sanitarnej oraz centralnego ogrzewania. Takie opracowanie …
Source: okieminzyniera.pl
Date Published: 12/7/2021
View: 7780
주제와 관련된 이미지 projektowanie instalacji sanitarnych poradnik
주제와 관련된 더 많은 사진을 참조하십시오 Projektowanie instalacji sanitarnych – gdzie trudno zdobyć doświadczenie do uprawnień. 댓글에서 더 많은 관련 이미지를 보거나 필요한 경우 더 많은 관련 기사를 볼 수 있습니다.
주제에 대한 기사 평가 projektowanie instalacji sanitarnych poradnik
- Author: Kamil Zielazek
- Views: 조회수 266회
- Likes: 좋아요 9개
- Date Published: 최초 공개: 2021. 10. 15.
- Video Url link: https://www.youtube.com/watch?v=ipL2fsje71k
Ile zarabia projektant instalacji sanitarnych?
Miesięczne wynagrodzenie całkowite (mediana*) na tym stanowisku wynosi 5 980 PLN brutto. Co drugi projektant instalacji sanitarnych (HVAC) otrzymuje pensję od 4 960 PLN do 6 990 PLN. 25% najgorzej wynagradzanych projektantów instalacji sanitarnych (HVAC) zarabia poniżej 4 960 PLN brutto.
Jak projektować instalacje elektryczne?
Po pierwsze, najlepiej zastosować pionowe i poziome ułożenie przewodów, a unikać stosowania skosów. Po drugie, przewody nie powinny znajdować się bliżej niż 15-20 cm od krawędzi ściany. Trzecią ważną zasadą projektowania instalacji elektrycznych jest zaś dywersyfikacja instalacji na kilka obwodów.
Co wchodzi w skład instalacji sanitarnych?
Instalacje sanitarne to zespół wszystkich instalacji budowlanych w środku i na zewnątrz budynku doprowadzających do niego wodę, powietrze i gaz. Najważniejsze instalacje to instalacja grzewcza, kanalizacyjna, wodna, gazowa i wentylacyjna.
Jak zostać projektantem instalacji sanitarnych?
Niezbędne jest posiadanie odpowiedniego wykształcenia i praktyki zawodowej. Kandydaci do uprawnień sanitarnych muszą przejść proces kwalifikacyjny oraz zdać specjalistyczny egzamin na uprawnienia budowlane sanitarne. Egzaminy odbywają się dwa razy w roku na wiosnę oraz jesienią.
Ile zarabia się w Budimex?
Średnie wynagrodzenie w firmie Budimex waha się (w przybliżeniu) od 4 903zł miesięcznie na stanowisku Inżynier budownictwa (m/k) do 5 477zł miesięcznie na stanowisku Cieśla (m/k).
Ile zarabia inżynier budowy sanitarny?
Inżynier Instalacji Sanitarnych – Średnie Wynagrodzenie
Inżynier Instalacji Sanitarnych – przeciętne zarobki na tym stanowisku to 5 840 zł brutto miesięcznie (4 200 zł netto miesięcznie), czyli 430 zł (+8%) więcej niż wynosi aktualnie średnie wynagrodzenie w Polsce.
Kto może zrobić projekt instalacji elektrycznej?
Uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych możesz otrzymać do projektowania, kierowania robotami budowlanymi lub projektowania i kierowania robotami. Możesz mieć uprawnienia bez ograniczeń lub w ograniczonym zakresie.
Jak tworzyć schematy elektryczne?
Aby wykonać projekt elektryczny, należy posiadać określone oprogramowanie, umożliwiające szybkie i dokładne jego wykonanie. Do opisów technicznych stosuje się znane ogólnie edytory tekstowe. Do obliczeń elektrycznych wykorzystuje się licencjonowane programy obliczeniowe, tak jak i do kosztorysów.
W jakim programie narysować schemat elektryczny?
Pamiętaj też, że po instalacji oprogramowania do rysowania schematów elektrycznych (nawet demo) SeeElectrical, Eplan, PCSchematic itp. w programie mamy dostęp od bibliotek symboli. To też dobre źródło do analizy.
Ile kosztuje wykonanie instalacji wod kan?
Przyłącze do sieci wodociągowej – od 1500 do 2500 złotych. Podłączenie instalacji do punktu poboru wody – od 50 do 130 zł/punkt. Montaż instalacji wodno-kanalizacyjnej – od 100 do 150 zł/mb. Podejścia instalacji wodno-kanalizacyjnej – od 200 do 250 zł/szt (w przypadku podejść miedzianych cena będzie wyższa)
Jakie rury do instalacji sanitarnej?
Najczęściej do tego celu wybierane są rury z tworzywa sztucznego, typu polietylen, polipropylen, polibutylen. Najbardziej odporne na wysoką temperaturę i ciśnienie są rury z polibutylenu oraz tzw. wielowarstwowe.
Z czego wykonać instalację wodną?
Domową instalację wodociągową można wykonać z rur metalowych (miedzianych lub stalowych) lub z tworzyw sztucznych (polichlorek winylu – PVC, polietylen – PE, polietylen sieciowany – PE-X, polibutylen – PB, polipropylen – PP, są także rury warstwowe, wykonane z różnych materiałów).
Kto może projektować?
Zgodnie z prawem projekt budowlany może wykonać wyłącznie osoba z uprawnieniami budowlanymi do projektowania i – co ważne – wpisana na listę członków okręgowej izby samorządu zawodowego.
Jakie uprawnienia do wykonywania instalacji wod kan?
Z tego, co się orientuję to żadne uprawnienia nie są wymagane. Przynajmniej na kilkanaście lat mojej w tej branży działalności nikt nigdy nawet nie wspominał o uprawnieniach. Ważne jest tylko wykonanie tego przyłącza w sposób zgodny z dokumentacją i w kontakcie z wodociągami.
Jak zdobyć uprawnienia do projektowania?
- ukończenia studiów drugiego stopnia na kierunku odpowiednim dla danej specjalności.
- odbycia rocznej praktyki przy sporządzaniu projektów.
- odbycia półtorarocznej praktyki na budowie.
Co robi projektant instalacji sanitarnych?
Projektant instalacji sanitarnych to osoba zajmująca się projektowaniem instalacji wodno-kanalizacyjnych zgodnie z wymaganiami klienta. Pracownik ten odpowiedzialny jest za dobór urządzeń, a także przygotowywanie dokumentacji technicznej i kosztorysu. W swojej pracy wykorzystuje specjalistyczne oprogramowanie.
Ile zarabia kosztorysant instalacji sanitarnych?
Widełki zarobków kosztorysanta wynoszą 4360-6300 zł. Wg Hays kosztorysant w infrastrukturze 8000 zł (5000-12 000 zł), a w budownictwie ogólnym 7500 zł (6000-9000 zł). Mniej zarabiają średnio kosztorysanci instalacji elektrycznych – 8000 zł i sanitarnych – 7000 zł.
Ile zarabia projektant wentylacji?
Miesięczne wynagrodzenie całkowite (mediana*) na tym stanowisku wynosi 5 680 PLN brutto. Co drugi projektant instalacji wentylacyjnej otrzymuje pensję od 4 780 PLN do 8 290 PLN. 25% najgorzej wynagradzanych projektantów instalacji wentylacyjnej zarabia poniżej 4 780 PLN brutto.
Ile zarabia projektant BIM?
Od 9000 zł do 25.000 zł brutto na miesiąc według Hays otrzymać można na stanowisku BIM (Building Information Modeling) koordynatora. Inżynier budowy dostanie miesięcznie od 5000 zł do 7.500 zł brutto. Z kolei stanowisko młodszego architekta to już tylko od 3000 zł do 7000 zł brutto miesięcznie.
Projektowanie instalacji sanitarnych 311[39].Z PDF Darmowe pobieranie
Transkrypt
1 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Katarzyna Majewska-Mrówczy ńska Projektowanie instalacji sanitarnych 311[39].Z3.02 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007
2 Recenzenci: mgr inż. Marzena Wiącek mgr inż. Andrzej Świderek Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Majewska-Mrówczyńska Konsultacja: mgr inż. Arkadiusz Mrówczyński Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[39].Z3.02 Projektowanie instalacji sanitarnych, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik urządzeń sanitarnych. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom
3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 5 2. Wymagania wstępne 7 3. Cele kształcenia 8 4. Materiał nauczania Dokumentacja projektowa i techniczna instalacji sanitarnych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Stosowanie programów komputerowych wspomagających projektowanie Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Zasady projektowania instalacji wodociągowej jednostrefowej z rozdziałem dolnym i górnym oraz instalacji wielostrefowej Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Ustalanie przepływów obliczeniowych wody Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Obliczenia hydrauliczne instalacji wodociągowej Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Projektowanie połączenia wodociągowego Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Zasady projektowania instalacji kanalizacyjnej Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Wymiarowanie instalacji kanalizacyjnych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów 55 2
4 4.9. Obliczenia hydrauliczne przykanalika Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Obliczanie oporu cieplnego przegród budowlanych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Obliczanie współczynnika przenikania ciepła przez przegrody jednorodne i wielowarstwowe Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Wymagania dotyczące wartości współczynników przenikania ciepła Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Projektowe obciążenie cieplne budynku Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Zasady obliczeń średnic przewodów instalacji grzewczych i ciśnienia dyspozycyjnego dla pompy. Dobór pompy Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Zasady projektowania ogrzewania podłogowego: uwarunkowania wstępne, obliczenia cieplne, obliczenia hydrauliczne Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Projektowanie instalacji gazowej Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Zasady projektowania wentylacji Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów 103 3
5 4.18. Dobór wentylatora i urządzeń wentylacyjnych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura 113 4
6 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, sposobach oraz podstawie wymiarowania i wykonywania obliczeń hydraulicznych, a także ułatwi Ci projektowanie instalacji: wodociągowych, kanalizacyjnych, centralnego ogrzewania i ciepłej wody, gazowych i wentylacyjnych. W poradniku zamieszczono: Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. Cele kształcenia tej jednostki modułowej. Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania. Po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zamieszczona została także karta odpowiedzi. Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczącej tej jednostki modułowej, która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Jednostka modułowa: Projektowanie instalacji sanitarnych której treści teraz poznasz zawarta jest w module 311[39].Z3 Podstawy projektowania sieci komunalnych i instalacji sanitarnych. Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. 5
7 311[39].Z3 Podstawy projektowania sieci komunalnych i instalacji sanitarnych 311[39].Z3.01 Projektowanie sieci komunalnych 311[39].Z3.02 Projektowanie instalacji sanitarnych Schemat układu jednostek modułowych 6
8 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: posługiwać się dokumentacją architektoniczno-budowlaną i techniczną instalacji sanitarnych, posługiwać się normami i normatywami technicznymi oraz przepisami prawa budowlanego i energetycznego, sporządzać rysunki techniczne w różnych skalach, rzuty aksonometryczne, schematy, stosować oznaczenia graficzne na rysunkach budowlanych i instalacyjnych, wykonywać szkice i rysunki odręczne, posługiwać się opisem technicznym projektu budowlanego, wykonywać przedmiary i obmiary robót, sporządzać rysunki inwentaryzacyjne, stosować programy komputerowe do wykonywania rysunków technicznych, stosować programy komputerowe do wykonywania przedmiarów i kosztorysów, stosować programy komputerowe do wykonywania opisów, specyfikacji, zestawień materiałów, wyznaczać miejsca prowadzenia przewodów instalacyjnych przez elementy konstrukcyjne budynku, rozróżniać rodzaje i układy instalacji sanitarnych, wyznaczać trasę prowadzenia przewodów instalacji sanitarnych oraz miejsca montażu uzbrojenia, dobierać materiały i sposoby izolacji rurociągów instalacji sanitarnych, wykonywać obmiary robót instalacyjnych i robót ziemnych, posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową urządzeń stosowanych w instalacjach sanitarnych, dobierać materiały do izolacji przewodów instalacji sanitarnych, określać właściwości materiałów stosowanych do budowy instalacji sanitarnych, określać parametry pracy instalacji sanitarnych, rozróżniać rodzaje uzbrojenia, określić jego zadania oraz miejsca i warunki montażu dla instalacji sanitarnych, stosować wytyczne wykonania i odbioru instalacji sanitarnych, korzystać z różnych źródeł informacji. 7
9 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: zaprojektować usytuowanie przewodów instalacji wodociągowych w budynku, obliczyć przewody instalacji wodociągowej korzystając z tablic i nomogramów, zaprojektować instalację wodociągową zgodnie z obowiązującymi normami, warunkami technicznymi wykonania i odbioru oraz wymaganiami Prawa Budowlanego, zaprojektować połączenie wodociągowe, sporządzić dokumentację projektową instalacji wodociągowej, obliczyć ilości powstających ścieków, wykonać obliczenia hydrauliczne przykanalika, wykonać dokumentację projektową prostej instalacji kanalizacyjnej w budynku, obliczyć zapotrzebowanie na ciepło dla pomieszczeń i budynku, zaprojektować usytuowanie urządzeń ogrzewczych oraz przewodów w instalacjach grzewczych oraz ciepłej wody użytkowej w budynku, określić opory liniowe i miejscowe w instalacjach grzewczych i ciepłej wody, dobrać średnice przewodów, określić straty ciśnienia w instalacjach grzewczych i ciepłej wody, sporządzić dokumentację projektową instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody, określić wymagane ciśnienie gazu przed urządzeniami gazowymi i dopuszczalne spadki ciśnienia w instalacji, określić zapotrzebowanie gazu w godzinach szczytowego poboru z instalacji, obliczyć straty ciśnienia w instalacjach gazowych, zaprojektować instalacje gazowe zgodnie z normami, warunkami technicznymi wykonania i odbioru oraz wymaganiami Prawa Budowlanego, sporządzić dokumentację projektową instalacji gazowych, określić ilości powietrza wentylacyjnego, zaprojektować przebieg instalacji wentylacyjnej w budynku, obliczyć przewody wentylacji mechanicznej, dobrać wentylatory i urządzenia wentylacyjne, sporządzić dokumentacją projektową instalacji wentylacyjnej, sporządzić kosztorys robót instalacyjnych z wykorzystaniem programów komputerowych, zastosować programy do wspomagania projektowania, opracować dokumentację projektową z wykorzystaniem programów komputerowych wydrukować dokumentację projektową na wybranym urządzeniu peryferyjnym. 8
10 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Dokumentacja projektowa i techniczna instalacji sanitarnych Materiał nauczania Dla potrzeb projektowania, wykonania i eksploatacji obiektów budowlanych wykorzystuje się w kraju zarówno obowiązujące przepisy prawa, jak również inne informacje techniczne. Są to przede wszystkim: ustawy, rozporządzenia, oraz, z pewnymi ograniczeniami: w: zarządzenia (zarządzenie ministra obowiązuje tylko organizacje danego resortu), Polskie Normy (jeżeli zostały przywołane w ustawie lub rozporządzeniu). Poza obowiązującymi przepisami prawa mogą być wykorzystywane informacje zawarte wytycznych projektowania, wykonania i eksploatacji, patentach i wzorach użytkowych, literaturze technicznej. Ustawa Prawo budowlane normuje działalność w zakresie projektowania, budowy, eksploatacji i rozbiórki obiektów budowlanych. Obiekt, w myśl ustawy jest to budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi. Uczestnikami procesu budowlanego są: inwestor, inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant, kierownik budowy lub kierownik robót. Do wykonywania samodzielnych funkcji w budownictwie niezbędne są uprawnienia budowlane w zakresie: projektowania, kierowania robotami budowlanymi. Na podstawie ustawy: Prawo budowlane, wydano przepisy wykonawcze: Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, gdzie między innymi zamieszczono wymagania dotyczące wyposażenia technicznego budynków oraz zarządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego. Projekt należy sporządzać w trwałej i czytelnej technice graficznej oraz oprawić w okładkę formatu A4. Projekt obiektu budowlanego składa się z niezależnych części, takich jak: projekt architektoniczno-budowlany, projekt instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych, projekt instalacji centralnego ogrzewania, wentylacji, projekty pozostałych instalacji i urządzeń technicznych. Każdy projekt powinien zawierać opis techniczny, obliczenia i rysunki, przy czym skala rysunków powinna być dostosowana do specyfiki i charakteru obiektu budowlanego (lub 9
11 instalacji) oraz stopnia dokładności oznaczeń graficznych. Rysunki instalacyjne powinny być wykonane w skali 1:100 lub 1:50. Wymaga się, żeby na rysunkach wchodzących w skład projektu umieszczone były następujące informacje: nazwa i adres obiektu budowlanego, przedmiot, skala i numer rysunku, imię i nazwisko projektanta. Instalacje sanitarne projektuje się na podkładach budowlanych, wykonanych najczęściej w podziałce 1:50. W odniesieniu do dużych obiektów można stosować podziałkę 1:100. Przyłącza projektuje się na tzw. podkładach geodezyjnych czyli mapie sytuacyjno-wysokościowej, wykonanej w podziałce 1:500. W celu uzyskania czytelności i komunikatywności rysunków należy stosować oznaczenia graficzne zgodne z Polskimi Normami. Opis techniczny powinien zawierać następujące pozycje i informacje: zakres opracowania, czyli objaśnienia czego dotyczy projekt, podstawę i cel opracowania, opis stanu istniejącego, charakterystyki przyłączy, średnic, materiałów, uzbrojenia, sposobu wykonywania połączeń oraz zasad układania i mocowania rur, sposób prowadzenia poziomów i pionów, charakterystyki stosowanych materiałów i uzbrojenia, wytycznych montażu rur: połączenia, punkty stałe, kompensacje, wyniki prób szczelności, wyposażenie sanitarne budynku. Część opisowa zwykle kończy się uwagami informującymi o części rysunkowej i obliczeniowej projektu, wymaganych uprawnieniach dla osób wykonujących prace montażowe, sposobie izolacji, wymaganych atestach i świadectwach itp. W części rysunkowej instalacji sanitarnych powinny się znaleźć rysunki: przyłącza (tzw. profil), rzutu piwnic, rzutu parteru, rzutu powtarzalnych kondygnacji, rozwinięcia instalacji, rozwinięcia aksonometrycznego instalacji. Wszystkie rysunki powinny być wykonane w podziałce 1:50 i posiadać niezbędne informacje umieszczone w tabliczkach rysunkowych. Profile przyłączy sanitarnych powinny zawierać informacje o położeniu przewodu ulicznego, przejściu przewodu przez ścianę budynku oraz nawiązanie do dalszych rysunków. Pod zaznaczonymi elementami powinien znajdować się opis dotyczący rzędnych terenu, osi przewodu, kolizji, zagłębień, spadków, średnic, długości. Wnikliwe przeanalizowanie rysunku pozwala wykonawcy na dokładne rozpoznanie i wykonanie robót. Jeżeli budynek ma być podłączony do sieci miejskiej, to należy zaznaczyć trasę przewodu ulicznego, podając jego średnicę oraz najbliższe, charakterystyczne elementy. Na rzucie parteru powinny być zaznaczone wszystkie ważne elementy z punktu widzenia konkretnego rodzaju instalacji. Piony powinny posiadać odpowiednią numerację. Na rzucie 10
12 piętra lub powtarzających się kondygnacji należy nanieść wszystkie ważne elementy: piony, odgałęzienia, uzbrojenie itp. Rozwinięcie pionu jest rysunkiem, na którym pokazuje się przebieg przewodów wzdłuż poszczególnych kondygnacji. Można z niego odczytać rzędne, średnice przewodów, spadki, uzbrojenie i rodzaj połączeń. Schemat instalacji w dimetrii ukośnej jest uzupełnieniem i dopełnieniem informacji niezbędnych do jej montażu. Uzmysławia wykonawcy położenie przewodów w przestrzeni. W praktyce, tego typu rysunki najczęściej dotyczą instalacji wodnej lub gazowej. Z zasady aksonometrię rozpoczyna się od przyłącza. Na rysunku należy podać szczegółowe jego rozwiązanie. Obok przewodów podana powinna być informacja o średnicach i grubościach ścianek przewodów, zaznaczone wielkości spadków oraz ich kierunek, naniesione uzbrojenie. Projekt dokumentacji technicznej jest potrzebny do wykonania przedmiaru robót czyli wstępnego określenia ilości potrzebnych materiałów. Na podstawie dobrze wykonanego przedmiaru można ustalić dokładnie ilości potrzebnych materiałów. Obliczenia wykonuje się na podstawie rysunków zamieszczonych w projekcie. Trzeba ustalić liczbę odpowiednich przewodów, złączek, zaworów, taśm itp. Projekt przyłączy powinien zawierać: 1. Opis techniczny z właściwymi obliczeniami 2. Plan sytuacyjny z lokalizacją obiektu, istniejącą siecią i projektowanymi przyłączami (opracowany na mapie geodezyjnej do celów projektowych), 3. Profile podłużne przyłączy w podziałce 1:100, 4. Rzut lub rzuty najniższych kondygnacji z instalacją z pokazaniem włączenia przyłączy do sieci zewnętrznej w podziałce 1:100, Do projektu należy załączyć: warunki techniczne dostawy mediów, opinię Zespołu Uzgadniania Dokumentacji wraz z kserokopią mapy geodezyjnej z naniesionymi trasami projektowanych przyłączy, uzgodnienia ze Stacją Sanitarno Epidemiologiczną w przypadku takich wymagań, uzgodnienie z rzeczoznawcą d/s zabezpieczeń przeciwpożarowych gdy takie uzgodnienie jest wymagane, uzgodnienie z właścicielem obiektu, uzgodnienia i opinie wymagane w opinii Zespołu Uzgadniania Dokumentacji, uzgodnienia, opinie oraz dokumenty innych organów wymagane przepisami szczegółowymi, dokument własności działki (wypis z księgi wieczystej) lub dowód stwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie przepisy prawa obowiązują w Polsce bez ograniczeń, a jakie z pewnymi ograniczeniami? 2. Jakie są podstawy prawne sporządzania dokumentacji technicznych? 3. Kto w myśl ustawy: Prawo budowlane, jest uczestnikiem procesu inwestycyjnego i jakie są względem niego wymagania? 4. Z jakich części składa się projekt obiektu budowlanego i jego wyposażenia technicznego? 5. Jakie informacje powinien zawierać projekt techniczny? 11
13 6. Jakie informacje powinna zawierać część opisowa projektu technicznego instalacji sanitarnych? 7. Jakie informacje powinny zawierać rysunki asymetryczne? 8. Jakie są cele sporządzania projektu technicznego instalacji? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie udostępnionego przez nauczyciela projektu technicznego wybranej instalacji sanitarnej wypisz w punktach jego elementy składowe. Wnikliwie przeanalizuj projekt, dokonaj oceny jego poszczególnych części. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6 dotyczącą sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, 2) wnikliwie przeanalizować udostępnioną przez nauczyciela dokumentację, 3) wyszczególnić wszystkie elementy składowe tej dokumentacji, 4) zapisać do notatnika elementy składowe dokumentacji, 5) dokonać oceny poszczególnych elementów składowych dokumentacji, 6) uwagi zapisać do notatnika, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 dotycząca sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, projekt techniczny wybranej instalacji, notatnik, przybory do pisania. Ćwiczenie 2 Wykonaj przedmiar robót na podstawie udostępnionego przez nauczyciela projektu technicznego wybranej, prostej instalacji sanitarnej dla budynku jednorodzinnego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6 dotyczącą sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, 2) wykonać spis materiałów niezbędnych do wykonania danej instalacji, 3) określić ilości potrzebnych materiałów, 4) zweryfikować swoją pracę, 5) przedmiar zapisać w notatniku, 6) zaprezentować wykonany pomiar. Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 dotycząca sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, notatnik, 12
14 przybory do pisania, linijka, kalkulator Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) omówić przepisy prawa dotyczące sporządzania dokumentacji technicznych obowiązujące w Polsce? 2) wymienić podstawy prawne sporządzania dokumentacji technicznych? 3) wymienić uczestników procesu inwestycyjnego? 4) scharakteryzować powinności uczestników procesu inwestycyjnego? 5) omówić informacje jakie powinien zawierać projekt techniczny? 6) wyjaśnić jakie informacje powinna zawierać część opisowa projektu technicznego? 7) wyjaśnić jakie informacje powinny zawierać rysunki aksonometryczne? 8) wyjaśnić jakie są cele sporządzania projektów technicznych instalacji sanitarnych? 13
15 4.2. Stosowanie programów komputerowych wspomagających projektowanie Materiał nauczania Wykorzystując specjalistyczne programy, można wykonać kompletną dokumentację techniczną w nieporównywalnie krótszym czasie niż w tradycyjny sposób. Większość programów pozwala, m. in.: nanieść zarysy budynku wraz z podziałem na pomieszczenia i kondygnacje, uwzględnić położenie oraz wielkość okien, drzwi, schodów itp., umiejscowić kominy, kanały wentylacyjne itp. elementy instalacji, zaprojektować położenie przewodów instalacji sanitarnych, umiejscowić i zaznaczyć odpowiednie uzbrojenie, np. wodomierz, zawory, kurki, czyszczaki itp., zaznaczyć przybory sanitarne, wykreślić projekty w różnych rzutach, wykonać zestawienia potrzebnych materiałów, obliczyć koszty itp. Dodatkową zaletą nowych technik komputerowych jest możliwość szybkiego drukowania i powielania, a także przesyłania informacji w ogólnoświatowej sieci internetowej lub lokalnej. Skrót CAD powstał od angielskiego określenia Computer Aided Design, co oznacza komputerowe wspomaganie projektowania. Programy te są przeznaczone m. in. dla architektów i instalatorów. Projektowanie architektoniczne z zastosowaniem wielu złożonych rysunków wymaga wysokiej klasy komputerów oraz rozbudowanego oprogramowania. Największą popularność i możliwości ma AutoCAD uniwersalny program, który może być stosowany we wszystkich gałęziach techniki. Mniejsze, ale powszechnie stosowane programy, to m. in. ArchiTECH, MicroStation, Autodesk 3D Studio lub DYBY 2002 (aplikacja do AutoCAD a). Wykonywanie projektów instalacyjnych nie wymaga stosowania tak wydajnych komputerów i skomplikowanych programów. Programy są z reguły wyspecjalizowane. MegaCAD umożliwia tworzenie rysunków technicznych, pracuje w środowisku Windows. BricsCad, IntelliCAD i Pit cup są kompatybilne z AutoCAD em, a zarazem o wiele tańsze. Ich możliwości są bardzo duże. Umożliwiają projektowanie instalacji centralnego ogrzewania, wodociągowo-kanalizacyjnej, gazowej, wentylacyjnej i elektrycznej. Bez problemu tworzą rzuty, rozwinięcia, dimetrie, modele trójwymiarowe. Są wyposażone w katalogi odbiorników, np. grzejników. Dzięki temu można wstawić je na rysunek w sposób automatyczny, uzyskując jednocześnie kompletny opis i podłączenia do pionów. Istnieją też małe, ale bardzo przydatne programy, często pracujące jeszcze w wersjach DOS. Wymienić tu można np. AMSWENT program do obliczania dowolnego typu instalacji wentylacyjnych, zarówno nawiewnych, jak i wywiewnych. Charakteryzują się one wąską specjalizacją i mniejszymi możliwościami, ale z uwagi na niższą cenę i prostą obsługę, w dalszym ciągu są popularne. 14
16 Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są zalety wykorzystania technik komputerowych wspomagających projektowanie? 2. Jakie możliwości dają techniki komputerowe podczas projektowania? 3. Co oznacza skrót CAD? 4. Jakie znasz rodzaje oprogramowania wykorzystywanego do wspomagania projektowania? 5. Jaki program graficzny zapewnia największe możliwości projektantom? 6. Jakie możliwości daje projektantom program AutoCAD? 7. Jakie inne poza AutoCAD em programy są niezbędne do sporządzania kompletnej profesjonalnej dokumentacji projektowej? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zapoznaj się z instrukcjami obsługi programów komputerowych do wspomagania projektowania znajdujących się w pracowni komputerowej w Twojej szkole. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować instrukcje obsługi programów komputerowych do wspomagania projektowania, zbiór ćwiczeń, 2) uruchomić kolejno programy komputerowe i zapoznać się z ich zasadami obsługi, 3) wykonać notatki własne oraz uwagi i spostrzeżenia, 4) zapoznać się z zasadami obsługi urządzeń peyferyjnych, 5) zaprezentować efekty swojej pracy, 6) dokonać samooceny wykonanej pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe, urządzenia peryferyjne, oprogramowanie do wspomagania projektowania wraz z instrukcjami obsługi, notatnik, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6 dotycząca stosowania programów komputerowych do wspomagania projektowania. Ćwiczenie 2 Na podstawie udostępnionego przez nauczyciela przedmiaru robót wykonaj techniką komputerową kosztorys robót instalacyjnych. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) przeanalizować udostępniony przez nauczyciela przedmiar robót, 3) wykonać kosztorys, 4) wydrukować wykonany kosztorys, 15
17 5) spiąć kosztorys w skoroszyt, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać samooceny wykonanej pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe, urządzenia peryferyjne, oprogramowanie do wspomagania projektowania, program kosztorysujący (np. Norma, Strix lub inny), cenniki, edytor tekstu, skoroszyt, katalogi, tabele, nomogramy, normy, cenniki, katalogi nakładów rzeczowych, kalkulator, przybory rysunkowe, notatnik, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6 dotycząca stosowania programów komputerowych do wspomagania projektowania Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymień zalety wykorzystania technik komputerowych do wspomagania projektowania? 2) scharakteryzować możliwości technik komputerowych wykorzystywanych do wspomagania projektowania 3) wyjaśnić oznaczenie CAD? 4) wymień rodzaje oprogramowania wykorzystywanego do wspomagania projektowania 5) omówić możliwości program AutoCAD? 6) podać przykłady innych poza AutoCAD em programów do sporządzania kompletnej i profesjonalnej dokumentacji projektowej? 7) wyjaśnić do czego służą takie programy jak STRIX czy Norma? 8) wykonać rysunki w programie AutoCAD? 9) wykonać opis w edytorze tekstu? 10) wykonać kosztorys w jednym z programów do kosztorysowania? 16
18 4.3. Zasady projektowania instalacji wodociągowej jednostrefowej z rozdziałem dolnym i górnym oraz instalacji wielostrefowej Materiał nauczania Instalacja wodociągowa obejmuje przewody rozprowadzające wodę od zaworu głównego za wodomierzem do punktów czerpalnych. Ze względu na sposób prowadzenia przewodu na instalację z dolnym lub górnym rozdziałem wody. Natomiast ze względu na temperaturę rozróżniamy instalacje wody zimnej i instalację wody ciepłej. Ponadto instalacje wewnętrzne można podzielić na instalacje z miejscowym (indywidualnym) przygotowaniem ciepłej wody oraz centralnym przygotowaniem ciepłej wody. Ze względu na wymagane ciśnienie wody, instalacje mogą być zasilane bezpośrednio z przewodu wodociągowego sieci miejskiej (osiedlowej) oraz zasilane z zastosowaniem dodatkowego podnoszenia ciśnienia wody. Ze względu na liczbę stref zasilania: jednostrefowe, dwustrefowe i wielostrefowe. Podany wyżej podział instalacji wewnętrznych zilustrowano na rys. 1. Na rysunkach pokazano wymaganą wysokość ciśnienia wody dla różnych rozwiązań. W instalacjach rozprowadzających wodę zimną lub ciepłą można wyróżnić elementy: przewody rozdzielcze, piony, połączenia do punktów czerpalnych. Zadaniem instalacji wewnętrznej jest doprowadzenie wody do punktów czerpalnych. Wielkość i rozległość instalacji zależy od ilości i rozmieszczenia tych punktów czerpalnych. W podstawowym układzie instalacji w budynku zasilanym w wodę bezpośrednio z centralnej sieci wodociągowej stosuje się dolny rozdział wody. Oznacza to, że przewody rozdzielcze prowadzone są pod stropem piwnicy budynku. Przewody te zazwyczaj składają się z głównego przewodu podwieszonego pod stropem korytarza piwnicy i odcinków przewodów odchodzących od przewodu głównego do pionów. Kształt w planie zależy od lokalizacji pionów w planie budynku. Przewody rozdzielcze powinny być wykonane z minimalnym spadkiem, tak aby wydzielające się powietrze mogło przedostać się do pionów i być usunięte przy czerpaniu wody z instalacji armaturą czerpalną. Lokalizacja pionów zależy od sposobu rozwiązania wyposażenia sanitarnego (łazienek, ustępów i kuchni) budynku. Piony mogą obsługiwać całe mieszkania (jeden pion wspólny dla łazienek, ustępów i kuchni) lub położone nad sobą pomieszczenia, np. pion łazienkowo-ustępowy i osobny kuchenny. Na dole pionu powinien znajdować się zawór przelotowy z odwodnieniem pozwalającym na odcięcie dopływu wody i opróżnienie pionu z wody. Połączenia do punktów czerpalnych od pionu wykonuje się w sposób zależny od rozmieszczenia punktów czerpalnych w mieszkaniu. Na połączeniu między pionem a punktem czerpalnym powinny być zamontowane zawory odcinające, umożliwiające dokonanie napraw armatury czerpalnej bez konieczności zamykania przepływu wody dla całego pionu. Przykłady rozwiązania instalacji z rozdziałem dolnym i górnym pokazano na rys. 2 i 3. 17
19 Rys. 1. Podział wewnętrznych instalacji wodociągowych a) dolny rozdział wody, b) górny rozdział wody, c) miejscowe przygotowanie ciepłej wody, d) centralne przygotowanie ciepłej wody, e) zasilanie bezpośrednie, f) z zastosowaniem stacji podwyższania ciśnienia (SPC), układ jednostrefowy, g) układ dwustrefowy, h) układ wielostrefowy [3, s. 162] Rys. 2. Instalacje wewnętrzne z dolnym rozdziałem i centralnym przygotowaniem ciepłej wody 1 przewody rozdzielcze (poziomy), 2 piony, 3 połączenia do baterii czerpalnych, XY zawór antyskażeniowy [3, s.163] 18
20 Rys. 3. Instalacje wewnętrzne z górnym rozdziałem wody 1 przewody rozdzielcze (poziomy), 2 piony, 3 połączenia do baterii czerpalnych, 4 zbiorniki zimnej i ciepłej wody, 5 wymiennik ciepła, 6 pompy, XY zawór antyskażeniowy [3, s. 164]. Rozdział górny wody w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych stosowano dość często, a obecnie sporadycznie, ponieważ ciśnienie wody przed bateriami zainstalowanymi na ostatniej kondygnacji było niewystarczające dla baterii czerpalnych z perlatorem. Ciśnienie wody w instalacji wodociągowej powinno wynosić przed każdym punktem czerpalnym nie mniej niż 0,05 MPa (0,5 bara) i nie więcej niż 0,6 MPa (6 barów). p min = 0,05 MPa, p max = 0,6 MPa W budynkach wielokondygnacyjnych, gdzie projektuje się strefowy układ instalacji, w piwnicy budynku buduje się zbiornik wodociągowy (terenowy), w którym można zgromadzić odpowiedni zapas wody. Zbiornik taki może być wykorzystywany również do przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę. Schemat instalacji ze zbiornikiem wodociągowym pokazano na rys. 4. Rys. 4. Schemat zasilania instalacji wewnętrznej w wodę (oznaczenia wg PN EN 806 1:2000) [3, s. 165] 1 połączenia wodociągowe, 2 zbiornik wodociągowy, 3 stacja podwyższania ciśnienia, 4 pierwsza strefa zasilania w wodę, 5 druga strefa zasilania w wodę 19
21 Na rysunkach stosuje się oznaczenia graficzne zgodne z Polskimi Normami. Jeżeli tylko ciśnienie w przewodzie ulicznym na to pozwoli, to pierwszą strefę projektuje się jako układ o rozdziale dolnym wody, zasilaną bezpośrednio z tego przewodu. Następne strefy można rozwiązać z rozdziałem dolnym wody lub z rozdziałem górnym. Każda strefa zasilana jest z osobnych urządzeń do podnoszenia ciśnienia wody. Przewody rozdzielcze instalacji z rozdziałem dolnym wody dla I strefy są prowadzone pod stropem w piwnicy, natomiast dla następnych stref, pod stropem najwyższej kondygnacji strefy poprzedniej. Układy wielostrefowe z sieciami o rozdziale górnym wody są wykonywane w budynkach posiadających piętra techniczne, na których umieszcza się zbiorniki. Przewody rozdzielcze prowadzi się nad podłogą piętra technicznego. Układy takie są stosowane dość rzadko, ze względu na konieczność stosowania zbiorników ustawianych na piętrach technicznych. Ponadto wysokość ciśnienia przed baterią na najwyższej kondygnacji każdej strefy jest niewielka i równa różnicy geometrycznej położenia baterii i zbiornika, przez co nie uzyska się wymaganej dla baterii z perlatorem wysokości ciśnienia wody 10 m (ciśnienia 1 bar). Dla budynków z instalacją wielostrefową wymaga się wykonania, co najmniej 2 połączeń wodociągowych z osobnych przewodów rozdzielczych sieci miejskiej w celu uzyskania większej niezawodności dostawy wody do budynku. Schemat instalacji wielostrefowej zasilanej w wodę z dwóch niezależnych przewodów rozdzielczych i ze zbiornikiem wodociągowym (terenowym) pokazano na rys. 5. Rys. 5. Schemat instalacji wielostrefowej [3, s.165] 1 połączenia wodociągowe, 2 zbiornik wodociągowy, 3 wymiennik ciepła, 4 stacja podwyższania ciśnienia (SPC), 5 baterie czerpalne Pierwsza strefa instalacji wewnętrznej zasilana jest w wodę bezpośrednio z połączenia wodociągowego, a dwie pozostałe strefy poprzez zbiornik i stacje podwyższania ciśnienia. Ze 20
22 zbiornika wodociągowego woda doprowadzana jest do hydrantowej instalacji przeciwpożarowej. Woda zimna przeznaczona do spożycia przez ludzi może być podgrzana w małych ilościach dla potrzeb jednego mieszkania lub nawet jednego przyboru sanitarnego. Dla potrzeb całego budynku wodę ciepłą przygotowuje się centralnie w wymiennikach ciepła zlokalizowanych w węźle cieplnym. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 z 2002 r, zm. Dz. U. nr 33 z 2003, Dz. U. nr 109 z 2004 r.), temperatura wody ciepłej w budynkach (poza budynkami jednorodzinnymi, zagrodowymi i rekreacyjnymi) powinna wynosić przed punktami czerpalnymi 55 C i nie więcej niż 60 C. W instalacjach ciepłej wody należy przewidzieć stały obieg wody. Cyrkulację należy przewidzieć również w przewodach stanowiących połączenie od pionu do armatury czerpalnej, jeżeli pojemność przewodu przekracza 3 dm 3. Instalacja ciepłej wody powinna być tak zaprojektowana, aby możliwe było przeprowadzenie jej okresowej dezynfekcji termicznej wodą o temperaturze nie niższej niż 70 C. Zasady projektowania instalacji wodociągowej polegają na: ustaleniu sposobu zaopatrzenia budynku w wodę, ustaleniu podstawowych danych dotyczących części budowlanej, ustaleniu wyposażenia sanitarnego budynku, w tym poszczególnych pomieszczeń, a w konsekwencji określeniu ilości i rodzaju armatury czerpalnej, wstępnego określenia wymaganej wysokości ciśnienia wody (H) i porównanie go z wartością ciśnienia dyspozycyjnego (H dyspozyc. ): H = h b + h l + h wod. + h g, [m]. W tym celu należy uwzględnić: wysokość ciśnienia przed baterią czerpalną równą 10 m, h b = 10 m, orientacyjną wysokość ciśnienia (1 m H 2 O na kondygnację), h l = 1 m H 2 O na kondygnację, wysokość strat ciśnienia w obrębie wodomierza mieszkaniowego, h wod. m. [m], wysokość strat ciśnienia w obrębie wodomierza domowego, h wod. d. [m], Wysokość strat ciśnienia w obrębie wodomierzy skrzydełkowych można obliczyć ze wzoru: q h = 10, [ m] q max gdzie: q przepływ obliczeniowy wody [m 3 /h], q max maksymalny strumień objętości [m 3 /h]. wysokość geometryczną położenia baterii czerpalnej (wartość ta wynika z różnicy rzędnych położenia przewodu wodociągowego (R przew.wodoc. ) i rzędnej położenia baterii czerpalnej (R baterii ) nad stropem najwyższej kondygnacji). h g = R baterii R przew.wodoc. [m] Po zsumowaniu ww wartości otrzymujemy wymaganą wysokość ciśnienia wody w przewodzie wodociągowym, którą porównujemy z wartością (H dyspozyc. ) ciśnienia dyspozycyjnego w sieci wodociągowej. 2 21
23 Jeżeli wartość ciśnienia dyspozycyjnego jest większa niż wartość wstępnie określonej wymaganej wysokości ciśnienia wody, to przewiduje się, że budynek zasilany będzie bezpośrednio z sieci wodociągowej bez użycia pomp. W przeciwnym wypadku konieczne jest dobranie i określenie parametrów urządzeń do podnoszenia wody. Kolejne czynności projektowania instalacji wodociągowych polegają na: ustaleniu sposobu przygotowania ciepłej wody użytkowej, określeniu materiału z jakiego ma być wykonana instalacja wodociągowa, wrysowaniu na podkłady architektoniczno-budowlane trasy przewodów oraz niezbędnego uzbrojenia, określeniu miarodajnego pionu to znaczy określenie najbardziej niekorzystnego punktu czerpalnego zwykle jest to najdalej i najwyżej położony punkt czerpalny w stosunku do źródła wody (przewodu wodociągowego), podziale instalacji na odcinki obliczeniowe, ustaleniu przepływów obliczeniowych wody, wykonaniu obliczeń hydraulicznych, naniesieniu średnic przewodów na rzuty i przekroje, zwymiarowaniu, opisaniu uzbrojenia, sprawdzeniu kolejności i poprawności wykonanych obliczeń i ewentualne wprowadzenie korekt, wykonaniu rzutu aksonometrycznego instalacji, wykonaniu opisu technicznego, strony tytułowej, spisu treści i rysunków, zebraniu w całość w sposób trwały wszystkich elementów projektu. Dane oraz obliczenia hydrauliczne wygodnie jest realizować w tabeli. Przykład tabeli do prowadzenia obliczeń podano poniżej. Tabela 1 Zestawienie danych i obliczeń hydraulicznych instalacji wodociągowej [źródło własne] Odcinek L q n na q n q Dz v R L R odcinku [m] [ ] [dm 3 /s] [dm 3 /s] [mm] [m/s] [dapa/m] [m] Uwagi Suma strat liniowych h l : Suma strat miejscowych 20% h l : Wysokość ciśnienia przed baterią czerpalną h b : 10 Wysokość geometryczna położenia baterii czerpalnej h g : Wysokość straty ciśnienia w obrębie wodomierza mieszkaniowego h wod. m. : Wysokość straty ciśnienia w obrębie wodomierza domowego h wod. d. : Wymagana wysokość ciśnienia wody w przewodzie wodociągowym: Przyjęto: Odcinek instalację dzieli się na poszczególne odcinki i w kolumnie 1 wpisuje się kolejno nazwy tych odcinków, L [m] długość odcinka [m], q n na odcinku suma normatywnych wypływów wody z armatury czerpalnej wyłącznie dla danego odcinka, 22
24 q n suma normatywnych wypływów wody z armatury czerpalnej od początku przewodu, [dm 3 /s], q przepływ obliczony na podstawie wzoru [dm 3 /s], Dz średnica zewnętrzna określona na podstawie nomogramu [mm], v prędkość przepływu odczytana z nomogramu [m/s], R jednostkowa strata ciśnienia, odczytana z nomogramu [dapa/m], L R wysokość straty ciśnienia (straty liniowe), iloczyn wartości z kolumny 2 i 9 [m]. Straty liniowe obliczamy jako sumę wszystkich wartości z kolumny 9. Ponadto w instalacjach powstają również straty miejscowe, które obliczamy w sposób uproszczony jako 20% sumy start liniowych w przypadku instalacji wody zimnej oraz 25% sumy strat liniowych dla instalacji ciepłej wody użytkowej Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Czym jest wewnętrzna instalacja wodociągowa i z jakich elementów się składa? 2. Od czego zależy sposób rozwiązania instalacji wodociągowej? 3. Od czego zależy wielkość i rozległość instalacji wodociągowej? 4. Jakie są najważniejsze wymagania dla instalacji wodociągowej, o których należy pamiętać przy projektowaniu? 5. W jakim akcie prawnym zapisane są warunki jakim powinny odpowiadać instalacje sanitarne w tym wodociągowe? 6. Kiedy należy zapewnić do budynku co najmniej dwa połączenia wodociągowe z osobnych przewodów rozdzielczych sieci miejskiej i dlaczego? 7. Jak obliczamy straty miejscowe w instalacjach wodociągowych? 8. Na czym polega wymiarowanie instalacji wodociągowej? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dla budynku mieszkalnego wrysuj na podkłady architektoniczno-budowlane proponowane trasy przewodów instalacji wodociągowej z rozdziałem dolnym wody zimnej i ciepłej przygotowanej indywidualnie. Zaznacz wymagane uzbrojenie i armaturę czerpalną. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać wiadomości zawarte w materiale nauczania, 2) przeczytać wiadomości zawarte w literaturze z rozdziału 6 dotyczącej zasad projektowania instalacji wodociągowych, 3) wrysować ołówkiem na podkładach architektoniczno-budowlanych proponowane trasy przewodów, 4) przeanalizować i sprawdzić zaproponowane trasy, 5) zaznaczyć ołówkiem na podkładach architektoniczno-budowlanych wymagane uzbrojenie i armaturę czerpalną, 6) uzasadnić zaproponowane rozwiązanie, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny ćwiczenia. 23
25 Wyposażenie stanowiska pracy: podkłady architektoniczno-budowlane, przybory rysunkowe (ołówek, gumka, linijka), literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych. Ćwiczenie 2 Dla budynku mieszkalnego wrysuj techniką komputerową na podkłady architektonicznobudowlane (w wersji elektronicznej) proponowane trasy przewodów instalacji wodociągowej z rozdziałem dolnym wody zimnej i ciepłej przygotowanej centralnie. Zaznacz wymagane uzbrojenie i armaturę czerpalną. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać wiadomości zawarte w materiale nauczania, 2) przeczytać wiadomości zawarte w literaturze z rozdziału 6 dotyczącej zasad projektowania instalacji wodociągowych oraz obsługi programów komputerowych do wspomagania projektowania, 3) wrysować na podkładach architektoniczno-budowlanych proponowane trasy przewodów, 4) przeanalizować i sprawdzić zaproponowane trasy, 5) zaznaczyć na podkładach arch.-bud. wymagane uzbrojenie i armaturę czerpalną, 6) uzasadnić zaproponowane rozwiązanie, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: podkłady architektoniczno-budowlane w wersji elektronicznej, zestaw komputerowy z odpowiednim oprogramowaniem graficznym oraz drukarką, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych oraz stosowania programów komputerowych do wspomagania projektowania Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wyjaśnić od czego zależy sposób rozwiązania instalacji wodociągowej? 2) wyjaśnić od jakich czynników zależy wielkość i rozległość instalacji wodociągowych? 3) wymienić najważniejsze wymagania dla instalacji wodociągowej? 4) powiedzieć w jakim akcie prawnym zapisane są warunki jakim powinny odpowiadać instalacje sanitarne w tym wodociągowe? 5) wyjaśnić kiedy i dlaczego należy zapewnić do budynku co najmniej dwa połączenia wodociągowego z osobnych przewodów rozdzielczych sieci miejskiej? 6) wrysować na podkładach architektoniczno-budowlany trasy przewodów instalacji wodociągowych? 7) wykonać obliczenia hydrauliczne instalacji wodociągowej? 8) opracować projekt instalacji wodociągowej? 24
26 4.4. Ustalanie przepływów obliczeniowych wody Materiał nauczania Dla określenia chwilowych (sekundowych) przepływów wody w instalacji, wychodzi się z założenia, że prawdopodobieństwo otwarcia wszystkich zaworów czerpalnych jest tym mniejsze, im większa jest instalacja wodociągowa i odwrotnie. Chwilowy przepływ wody miarodajny dla doboru średnic przewodów wodociągowych nazywa się przepływem obliczeniowym. Metody wyznaczania przepływów obliczeniowych od 1993 roku podaje norma PN 92/B 01706, która zaleca stosowanie wzorów przyjętych z normy DIN Obliczeniowy przepływ wody w budynkach mieszkalnych należy wyznaczyć stosując jeden ze wzorów zamieszczonych w tabeli 2. Należy zwrócić uwagę na zakres stosowania każdego z podanych wzorów. Tabela 2 Wzory do określania przepływów obliczeniowych w instalacjach wodociągowych dla budynków mieszkalnych wg PN 92/B Wzór Uwagi q = 0,682 ( q n ) 0,45 0,14 dla 0,07 q n 20 dm 3 /s oraz dla armatury o q n < 0,5 dm 3 /s q = 0,7 ( q n ) 0,21 0,7 dla q n > 20 dm 3 /s oraz dla armatury o q n 0,5 dm 3 /s Objaśnienia: q n normatywny wypływ z punktów czerpalnych, dm 3 /s, q n suma wszystkich normatywnych wypływów z punktów czerpalnych obsługiwanych przez wymiarowany odcinek instalacji, dm 3 /s, q przepływ obliczeniowy, dm 3 /s. *) Dla instalacji wodociągowych w obiektach innych niż wymienione należy dobrać wzór do ustalenia przepływu obliczeniowego przez analogię do sposobu korzystania z instalacji przez użytkowników. Przepływ obliczeniowy wody w instalacjach wodociągowych oblicza się znając standard wyposażenia mieszkań w armaturę czerpalną oraz normatywne wielkości wypływu wody z tej armatury. Normatywny wypływ z armatury czerpalnej q n w dm 3 /s podano w tabeli 3 (zgodnie z normą PN 92/B Instalacje wodociągowe. Wymagania w projektowaniu). Tabela 3 Normatywny wypływ wody z armatury czerpalnejoraz wymagane ciśnienie przed zaworem wg PN 92/B Rodzaj punktu czerpalnego Zawór czerpalny bez perlatora** Wymagane ciśnienie [MPa] Normatywny wypływ wody mieszanej* q n zimna [dm 3 /s] q n ciepła [dm 3 /s] tylko zimnej lub ciepłej q n [dm 3 /s] z perlatorem DN 15 DN 20 DN 25 DN 10 DN 15 0,05 0,05 0,05 0,1 0,1 0,3 0,5 1,0 0,15 0,15 Głowica natrysku DN 15 0,1 0,1 0,1 0,2 25
27 Płuczka ciśnieniowa DN 15 DN 20 DN 15 DN 15 DN 15 DN 15 0,12 0,12 0,05 0,1 0,1 0,1 Płuczka zbiornikowa Zawór spłukujący do pisuarów Zmywarka do naczyń (domowa) Pralka automatyczna (domowa) Baterie czerpalne: do natrysków DN 15 0,1 0,15 0,15 do wanien DN 15 0,1 0,15 0,15 do DN 15 0,1 0,07 0,07 zlewozmywaków DN 15 0,1 0,07 0,07 do umywalek Bateria czerpalna z DN 20 0,1 0,3 0,3 mieszalnikiem Warnik elektryczny*** DN 15 0,1 0,1 Objaśnienia: * Woda zimna T z = 15 C, ciepła T c = 55 C ** Jeżeli zawór z wężem L 10m, to ciśnienie 0,15 MPa. *** Przy całkowicie otwartej śrubie dławiącej. 0,7 1,0 0,13 0,3 0,15 0,25 Podane wzory służą zarówno do wyznaczenia przepływu obliczeniowego ogólnej ilości wody w połączeniu wodociągowym do budynku, jak i do wyznaczania przepływu obliczeniowego w instalacjach wewnętrznych rozprowadzających wodę zimną i ciepłą ma to miejsce w instalacjach z centralnym przygotowaniem wody ciepłej. Na odcinkach przewodów zimnej wody sumuje się wartości q n od najwyżej i najdalej położonego punktu czerpalnego do miejsca doprowadzenia wody zimnej do wymienników ciepła, podobnie sumuje się wartości q n dla instalacji wody ciepłej. Dla połączenia wodociągowego przyjmuje się łączną wartość q n dla obu instalacji wewnętrznych. Po zsumowaniu wartości q n ( q n ), przepływ obliczeniowy wody q w wyznaczonych punktach instalacji oblicza się za pomocą podanych tabelą 2 wzorów. Do wyznaczenia średnicy przewodu należy obliczyć przepływ wody (wg wzorów podanych w tabeli 2), a następnie z tabeli 4 przyjąć prędkość przepływu zależnie od rodzaju przewodu i z tablic lub nomogramów ustalić średnicę danego odcinka przewodu wodociągowego. W obliczeniach uwzględnia się dokładnie wysokość liniowych strat ciśnienia, natomiast straty miejscowe dla instalacji z rur stalowych można z dużym przybliżeniem przyjąć w granicach od 20% (dla instalacji wody zimnej) do 25% (dla instalacji wody ciepłej) strat liniowych. Dla instalacji z tworzyw sztucznych straty miejscowe wynoszą od 100 % do 150 % strat liniowych. Tabela 4 Prędkość przepływu wody w instalacjach wodociągowych wg PN 92/B i DIN 1988 Rodzaj przewodu PN 92/B Prędkość v [m/s] DIN 1988 Prędkość v [m/s] Połączenia od pionu do punktów czerpalnych 1,5 2,0 Piony w instalacjach wodociągowych 1,5 2,0 Przewody rozdzielcze 1,0 1,5 Połączenia wodociągowe 1,0 1,5 Ustalając sumę normatywnych wypływów w mieszkaniu ( q n ), nie uwzględnia się dodatkowych baterii czerpalnych zainstalowanych w tym samym pomieszczeniu, ponieważ zakłada się, że nie są one otwarte jednocześnie, np. jeżeli w łazience są dwie umywalki oraz wanna i natrysk, to do obliczeń bierze się pod uwagę tylko baterię nad wanną i nad jedną umywalką. 26
28 W celu zilustrowania sposobu wykonywania obliczeń pokazano na rys. 6 mieszkanie o podstawowym standardzie wyposażenia w urządzenia i przybory sanitarne. Kuchnia Łazienka Ustęp 1,24 0,99 0,92 0,77 0,07 0,25 0,07 0,15 0,7 0,07 1,24 0,07 zlewozm. pralka aut. umyw. wanna pł. ciśn. umyw. Pion wody zimnej Σqn=1,31 dm3/s Rys. 6. Schemat obliczeniowy dla podstawowego standardu wyposażenia mieszkania [4, s. 95] Mieszkanie pokazane na rys. 6 wyposażone jest w urządzenia i przybory sanitarne zainstalowane: a) w kuchni zlewozmywak, q n = 0,07 dm 3 /s, b) w łazience pralka automatyczna, q n = 0,25 dm 3 /s, umywalka, q n = 0,07 dm 3 /s, wanna, q n = 0,15 dm 3 /s. c) w ustępie miska ustępowa z płuczką ciśnieniową, q n = 0,7 dm 3 /s. umywalka, q n = 0,07 dm 3 /s Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaki jest cel wyznaczania przepływu obliczeniowego? 2. Jakiego założenia dokonuje się dla określenia chwilowych przepływów wody? 3. Co to jest przepływ obliczeniowy? 4. Czym są normatywne wypływy z armatury czerpalnej? 5. Jaka norma jest obowiązująca do wyznaczania przepływów obliczeniowych? 6. Określ prędkości przepływu w przewodach wodociągowych? 7. Określ sposób sumowania normatywnych wypływów z armatury czerpalnej? 8. Jak przyjmuje się wartość strat miejscowych dla instalacji wodociągowych? 9. Co to jest miarodajny przepływ w instalacji wodociągowej? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Narysuj za pomocą techniki komputerowej (np. w programie AutoCAD wzorując się na rys. 6 z poradnika dla ucznia) schemat obliczeniowy dla mieszkania wyposażonego według poniższych założeń w urządzenia i przybory sanitarne zainstalowane w pomieszczeniu kuchni: zlewozmywak, zmywarka do naczyń, w łazience: pralka automatyczna, wanna, natrysk, umywalka (2 szt.), bidet, miska ustępowa, w ustępie: miska ustępowa z płuczką ciśnieniową, umywalka. 27
29 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać materiał nauczania, 2) przeczytać literaturę z rozdziału 6 dotyczącą ustalania przepływów obliczeniowych oraz obsługi programu graficznego do wspomagania projektowania (np. AutoCAD a), 3) wykonać schemat wg założeń podanych ćwiczeniem, 4) zaprezentować efekty swojej pracy, 5) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: PN 92/B 01706, PN 84/B 01701, stanowisko komputerowe z oprogramowaniem, notatnik, przybory rysunkowe, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6 dotycząca ustalania przepływów obliczeniowych oraz obsługi programu graficznego do wspomagania projektowania (np. AutoCAD a). Ćwiczenie 2 Określ przepływ obliczeniowy dla mieszkania wyposażonego według poniższych założeń w urządzenia i przybory sanitarne zainstalowane: a) w kuchni zlewozmywak, q n =… dm 3 /s, zmywarka do naczyń, q n =…dm 3 /s, b) w łazience pralka automatyczna, q n =…dm 3 /s, wanna, q n =…dm 3 /s, natrysk, q n =…dm 3 /s, umywalka (2 szt.), q n =…dm 3 /s, bidet, q n =…dm 3 /s, miska ustępowa, q n =…dm 3 /s, c) w ustępie miska ustępowa q n =…dm 3 /s, z płuczką ciśnieniową, q n =…dm 3 /s, umywalka, q n =…dm 3 /s. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6 dotyczącą instalacji wodociągowych, 3) wypisać wartości normatywnych wypływów wody dla poszczególnych punktów czerpalnych, 4) zsumować odpowiednie wartości normatywnych wypływów wody, 5) wyznaczyć przepływ obliczeniowy, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: PN 92/B 01706, notatnik, przybory do pisania, kalkulator, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych. 28
[PDF] Projektowanie instalacji sanitarnych 311[39].Z3.02
Projektowanie instalacji sanitarnych 311[39].Z3.02
DOWNLOAD PDF (1.1MB)
Short Description
Description
MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ
Katarzyna Majewska-Mrówczyńska
Projektowanie instalacji sanitarnych 311[39].Z3.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
Recenzenci: mgr inż. Marzena Wiącek mgr inż. Andrzej Świderek
Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Katarzyna Majewska-Mrówczyńska
Konsultacja: mgr inż. Arkadiusz Mrówczyński
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[39].Z3.02 „Projektowanie instalacji sanitarnych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik urządzeń sanitarnych.
Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 2. Wymagania wstępne 3. Cele kształcenia 4. Materiał nauczania 4.1. Dokumentacja projektowa i techniczna instalacji sanitarnych 4.1.1. Materiał nauczania 4.1.2. Pytania sprawdzające 4.1.3. Ćwiczenia 4.1.4. Sprawdzian postępów 4.2. Stosowanie programów komputerowych wspomagających projektowanie 4.2.1. Materiał nauczania 4.2.2. Pytania sprawdzające 4.2.3. Ćwiczenia 4.2.4. Sprawdzian postępów 4.3. Zasady projektowania instalacji wodociągowej jednostrefowej z rozdziałem dolnym i górnym oraz instalacji wielostrefowej 4.3.1. Materiał nauczania 4.3.2. Pytania sprawdzające 4.3.3. Ćwiczenia 4.3.4. Sprawdzian postępów 4.4. Ustalanie przepływów obliczeniowych wody 4.4.1. Materiał nauczania 4.4.2. Pytania sprawdzające 4.4.3. Ćwiczenia 4.4.4. Sprawdzian postępów 4.5. Obliczenia hydrauliczne instalacji wodociągowej 4.5.1. Materiał nauczania 4.5.2. Pytania sprawdzające 4.5.3. Ćwiczenia 4.5.4. Sprawdzian postępów 4.6. Projektowanie połączenia wodociągowego 4.6.1. Materiał nauczania 4.6.2. Pytania sprawdzające 4.6.3. Ćwiczenia 4.6.4. Sprawdzian postępów 4.7. Zasady projektowania instalacji kanalizacyjnej 4.7.1. Materiał nauczania 4.7.2. Pytania sprawdzające 4.7.3. Ćwiczenia 4.7.4. Sprawdzian postępów 4.8. Wymiarowanie instalacji kanalizacyjnych 4.8.1. Materiał nauczania 4.8.2. Pytania sprawdzające 4.8.3. Ćwiczenia 4.8.4. Sprawdzian postępów
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
5 7 8 9 9 9 11 12 13 14 14 15 15 16 17 17 23 23 24 25 25 27 27 29 30 30 30 31 34 35 35 40 40 41 43 43 46 47 48 49 49 53 53 55
4.9.
4.10.
4.11.
4.12.
4.13.
4.14.
4.15.
4.16.
4.17.
56 Obliczenia hydrauliczne przykanalika 4.9.1. Materiał nauczania 56 4.9.2. Pytania sprawdzające 57 4.9.3. Ćwiczenia 57 4.9.4. Sprawdzian postępów 58 59 Obliczanie oporu cieplnego przegród budowlanych 4.10.1. Materiał nauczania 59 4.10.2. Pytania sprawdzające 63 4.10.3. Ćwiczenia 63 4.10.4. Sprawdzian postępów 64 Obliczanie współczynnika przenikania ciepła przez przegrody 65 jednorodne i wielowarstwowe 4.11.1. Materiał nauczania 65 4.11.2. Pytania sprawdzające 66 4.11.3. Ćwiczenia 66 4.11.4. Sprawdzian postępów 67 68 Wymagania dotyczące wartości współczynników przenikania ciepła 4.12.1. Materiał nauczania 68 4.12.2. Pytania sprawdzające 69 4.12.3. Ćwiczenia 70 4.12.4. Sprawdzian postępów 71 72 Projektowe obciążenie cieplne budynku 4.13.1. Materiał nauczania 72 4.13.2. Pytania sprawdzające 75 4.13.3. Ćwiczenia 75 4.13.4. Sprawdzian postępów 76 Zasady obliczeń średnic przewodów instalacji grzewczych i ciśnienia 77 dyspozycyjnego dla pompy. Dobór pompy 4.14.1. Materiał nauczania 77 4.14.2. Pytania sprawdzające 82 4.14.3. Ćwiczenia 82 4.14.4. Sprawdzian postępów 84 Zasady projektowania ogrzewania podłogowego: uwarunkowania 85 wstępne, obliczenia cieplne, obliczenia hydrauliczne 4.15.1. Materiał nauczania 85 4.15.2. Pytania sprawdzające 87 4.15.3. Ćwiczenia 87 4.15.4. Sprawdzian postępów 88 89 Projektowanie instalacji gazowej 4.16.1. Materiał nauczania 89 4.16.2. Pytania sprawdzające 93 4.16.3. Ćwiczenia 94 4.16.4. Sprawdzian postępów 95 96 Zasady projektowania wentylacji 4.17.1. Materiał nauczania 96 4.17.2. Pytania sprawdzające 102 4.17.3. Ćwiczenia 102 4.17.4. Sprawdzian postępów 103
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
4.18. Dobór wentylatora i urządzeń wentylacyjnych 4.18.1. Materiał nauczania 4.18.2. Pytania sprawdzające 4.18.3. Ćwiczenia 4.18.4. Sprawdzian postępów 5. Sprawdzian osiągnięć 6. Literatura
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
104 104 105 105 106 107 113
1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, sposobach oraz podstawie wymiarowania i wykonywania obliczeń hydraulicznych, a także ułatwi Ci projektowanie instalacji: wodociągowych, kanalizacyjnych, centralnego ogrzewania i ciepłej wody, gazowych i wentylacyjnych. W poradniku zamieszczono: − Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej. − Cele kształcenia tej jednostki modułowej. − Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają wykaz materiałów potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed ćwiczeniami zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania. Po ćwiczeniach zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów powinieneś odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie. − Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki. Zamieszczona została także karta odpowiedzi. − Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczącej tej jednostki modułowej, która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Jednostka modułowa: „Projektowanie instalacji sanitarnych” której treści teraz poznasz zawarta jest w module 311[39].Z3 „Podstawy projektowania sieci komunalnych i instalacji sanitarnych”. Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
311[39].Z3 Podstawy projektowania sieci komunalnych i instalacji sanitarnych
311[39].Z3.01 Projektowanie sieci komunalnych
311[39].Z3.02 Projektowanie instalacji sanitarnych
Schemat układu jednostek modułowych
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
2. WYMAGANIA WSTĘPNE − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − − −
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: posługiwać się dokumentacją architektoniczno-budowlaną i techniczną instalacji sanitarnych, posługiwać się normami i normatywami technicznymi oraz przepisami prawa budowlanego i energetycznego, sporządzać rysunki techniczne w różnych skalach, rzuty aksonometryczne, schematy, stosować oznaczenia graficzne na rysunkach budowlanych i instalacyjnych, wykonywać szkice i rysunki odręczne, posługiwać się opisem technicznym projektu budowlanego, wykonywać przedmiary i obmiary robót, sporządzać rysunki inwentaryzacyjne, stosować programy komputerowe do wykonywania rysunków technicznych, stosować programy komputerowe do wykonywania przedmiarów i kosztorysów, stosować programy komputerowe do wykonywania opisów, specyfikacji, zestawień materiałów, wyznaczać miejsca prowadzenia przewodów instalacyjnych przez elementy konstrukcyjne budynku, rozróżniać rodzaje i układy instalacji sanitarnych, wyznaczać trasę prowadzenia przewodów instalacji sanitarnych oraz miejsca montażu uzbrojenia, dobierać materiały i sposoby izolacji rurociągów instalacji sanitarnych, wykonywać obmiary robót instalacyjnych i robót ziemnych, posługiwać się dokumentacją techniczno-ruchową urządzeń stosowanych w instalacjach sanitarnych, dobierać materiały do izolacji przewodów instalacji sanitarnych, określać właściwości materiałów stosowanych do budowy instalacji sanitarnych, określać parametry pracy instalacji sanitarnych, rozróżniać rodzaje uzbrojenia, określić jego zadania oraz miejsca i warunki montażu dla instalacji sanitarnych, stosować wytyczne wykonania i odbioru instalacji sanitarnych, korzystać z różnych źródeł informacji.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
3. CELE KSZTAŁCENIA – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: zaprojektować usytuowanie przewodów instalacji wodociągowych w budynku, obliczyć przewody instalacji wodociągowej korzystając z tablic i nomogramów, zaprojektować instalację wodociągową zgodnie z obowiązującymi normami, warunkami technicznymi wykonania i odbioru oraz wymaganiami Prawa Budowlanego, zaprojektować połączenie wodociągowe, sporządzić dokumentację projektową instalacji wodociągowej, obliczyć ilości powstających ścieków, wykonać obliczenia hydrauliczne przykanalika, wykonać dokumentację projektową prostej instalacji kanalizacyjnej w budynku, obliczyć zapotrzebowanie na ciepło dla pomieszczeń i budynku, zaprojektować usytuowanie urządzeń ogrzewczych oraz przewodów w instalacjach grzewczych oraz ciepłej wody użytkowej w budynku, określić opory liniowe i miejscowe w instalacjach grzewczych i ciepłej wody, dobrać średnice przewodów, określić straty ciśnienia w instalacjach grzewczych i ciepłej wody, sporządzić dokumentację projektową instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody, określić wymagane ciśnienie gazu przed urządzeniami gazowymi i dopuszczalne spadki ciśnienia w instalacji, określić zapotrzebowanie gazu w godzinach szczytowego poboru z instalacji, obliczyć straty ciśnienia w instalacjach gazowych, zaprojektować instalacje gazowe zgodnie z normami, warunkami technicznymi wykonania i odbioru oraz wymaganiami Prawa Budowlanego, sporządzić dokumentację projektową instalacji gazowych, określić ilości powietrza wentylacyjnego, zaprojektować przebieg instalacji wentylacyjnej w budynku, obliczyć przewody wentylacji mechanicznej, dobrać wentylatory i urządzenia wentylacyjne, sporządzić dokumentacją projektową instalacji wentylacyjnej, sporządzić kosztorys robót instalacyjnych z wykorzystaniem programów komputerowych, zastosować programy do wspomagania projektowania, opracować dokumentację projektową z wykorzystaniem programów komputerowych wydrukować dokumentację projektową na wybranym urządzeniu peryferyjnym.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1.
Dokumentacja sanitarnych
projektowa
i
techniczna
instalacji
4.1.1. Materiał nauczania Dla potrzeb projektowania, wykonania i eksploatacji obiektów budowlanych wykorzystuje się w kraju zarówno obowiązujące przepisy prawa, jak również inne informacje techniczne. Są to przede wszystkim: − ustawy, − rozporządzenia, oraz, z pewnymi ograniczeniami: − zarządzenia (zarządzenie ministra obowiązuje tylko organizacje danego resortu), − Polskie Normy (jeżeli zostały przywołane w ustawie lub rozporządzeniu). Poza obowiązującymi przepisami prawa mogą być wykorzystywane informacje zawarte w: − wytycznych projektowania, wykonania i eksploatacji, − patentach i wzorach użytkowych, − literaturze technicznej. Ustawa „Prawo budowlane” normuje działalność w zakresie projektowania, budowy, eksploatacji i rozbiórki obiektów budowlanych. Obiekt, w myśl ustawy jest to budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi. Uczestnikami procesu budowlanego są: − inwestor, − inspektor nadzoru inwestorskiego, − projektant, − kierownik budowy lub kierownik robót. Do wykonywania samodzielnych funkcji w budownictwie niezbędne są uprawnienia budowlane w zakresie: − projektowania, − kierowania robotami budowlanymi. Na podstawie ustawy: Prawo budowlane, wydano przepisy wykonawcze: Rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, gdzie między innymi zamieszczono wymagania dotyczące wyposażenia technicznego budynków oraz zarządzenie w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego. Projekt należy sporządzać w trwałej i czytelnej technice graficznej oraz oprawić w okładkę formatu A4. Projekt obiektu budowlanego składa się z niezależnych części, takich jak: − projekt architektoniczno-budowlany, − projekt instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych, − projekt instalacji centralnego ogrzewania, wentylacji, − projekty pozostałych instalacji i urządzeń technicznych. Każdy projekt powinien zawierać opis techniczny, obliczenia i rysunki, przy czym skala rysunków powinna być dostosowana do specyfiki i charakteru obiektu budowlanego (lub „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
instalacji) oraz stopnia dokładności oznaczeń graficznych. Rysunki instalacyjne powinny być wykonane w skali 1:100 lub 1:50. Wymaga się, żeby na rysunkach wchodzących w skład projektu umieszczone były następujące informacje: − nazwa i adres obiektu budowlanego, − przedmiot, skala i numer rysunku, − imię i nazwisko projektanta. Instalacje sanitarne projektuje się na podkładach budowlanych, wykonanych najczęściej w podziałce 1:50. W odniesieniu do dużych obiektów można stosować podziałkę 1:100. Przyłącza projektuje się na tzw. podkładach geodezyjnych czyli mapie sytuacyjno-wysokościowej, wykonanej w podziałce 1:500. W celu uzyskania czytelności i komunikatywności rysunków należy stosować oznaczenia graficzne zgodne z Polskimi Normami. − − − − − − − − −
Opis techniczny powinien zawierać następujące pozycje i informacje: zakres opracowania, czyli objaśnienia czego dotyczy projekt, podstawę i cel opracowania, opis stanu istniejącego, charakterystyki przyłączy, średnic, materiałów, uzbrojenia, sposobu wykonywania połączeń oraz zasad układania i mocowania rur, sposób prowadzenia poziomów i pionów, charakterystyki stosowanych materiałów i uzbrojenia, wytycznych montażu rur: połączenia, punkty stałe, kompensacje, wyniki prób szczelności, wyposażenie sanitarne budynku.
Część opisowa zwykle kończy się uwagami informującymi o części rysunkowej i obliczeniowej projektu, wymaganych uprawnieniach dla osób wykonujących prace montażowe, sposobie izolacji, wymaganych atestach i świadectwach itp. W części rysunkowej instalacji sanitarnych powinny się znaleźć rysunki: − przyłącza (tzw. profil), − rzutu piwnic, − rzutu parteru, − rzutu powtarzalnych kondygnacji, − rozwinięcia instalacji, − rozwinięcia aksonometrycznego instalacji. Wszystkie rysunki powinny być wykonane w podziałce 1:50 i posiadać niezbędne informacje umieszczone w tabliczkach rysunkowych. Profile przyłączy sanitarnych powinny zawierać informacje o położeniu przewodu ulicznego, przejściu przewodu przez ścianę budynku oraz nawiązanie do dalszych rysunków. Pod zaznaczonymi elementami powinien znajdować się opis dotyczący rzędnych terenu, osi przewodu, kolizji, zagłębień, spadków, średnic, długości. Wnikliwe przeanalizowanie rysunku pozwala wykonawcy na dokładne rozpoznanie i wykonanie robót. Jeżeli budynek ma być podłączony do sieci miejskiej, to należy zaznaczyć trasę przewodu ulicznego, podając jego średnicę oraz najbliższe, charakterystyczne elementy. Na rzucie parteru powinny być zaznaczone wszystkie ważne elementy z punktu widzenia konkretnego rodzaju instalacji. Piony powinny posiadać odpowiednią numerację. Na rzucie
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
piętra lub powtarzających się kondygnacji należy nanieść wszystkie ważne elementy: piony, odgałęzienia, uzbrojenie itp. Rozwinięcie pionu jest rysunkiem, na którym pokazuje się przebieg przewodów wzdłuż poszczególnych kondygnacji. Można z niego odczytać rzędne, średnice przewodów, spadki, uzbrojenie i rodzaj połączeń. Schemat instalacji w dimetrii ukośnej jest uzupełnieniem i dopełnieniem informacji niezbędnych do jej montażu. Uzmysławia wykonawcy położenie przewodów w przestrzeni. W praktyce, tego typu rysunki najczęściej dotyczą instalacji wodnej lub gazowej. Z zasady aksonometrię rozpoczyna się od przyłącza. Na rysunku należy podać szczegółowe jego rozwiązanie. Obok przewodów podana powinna być informacja o średnicach i grubościach ścianek przewodów, zaznaczone wielkości spadków oraz ich kierunek, naniesione uzbrojenie. Projekt dokumentacji technicznej jest potrzebny do wykonania przedmiaru robót czyli wstępnego określenia ilości potrzebnych materiałów. Na podstawie dobrze wykonanego przedmiaru można ustalić dokładnie ilości potrzebnych materiałów. Obliczenia wykonuje się na podstawie rysunków zamieszczonych w projekcie. Trzeba ustalić liczbę odpowiednich przewodów, złączek, zaworów, taśm itp.
1. 2. 3. 4. − − − − − − − −
Projekt przyłączy powinien zawierać: Opis techniczny z właściwymi obliczeniami Plan sytuacyjny z lokalizacją obiektu, istniejącą siecią i projektowanymi przyłączami (opracowany na mapie geodezyjnej do celów projektowych), Profile podłużne przyłączy w podziałce 1:100, Rzut lub rzuty najniższych kondygnacji z instalacją z pokazaniem włączenia przyłączy do sieci zewnętrznej w podziałce 1:100, Do projektu należy załączyć: warunki techniczne dostawy mediów, opinię Zespołu Uzgadniania Dokumentacji wraz z kserokopią mapy geodezyjnej z naniesionymi trasami projektowanych przyłączy, uzgodnienia ze Stacją Sanitarno–Epidemiologiczną – w przypadku takich wymagań, uzgodnienie z rzeczoznawcą d/s zabezpieczeń przeciwpożarowych – gdy takie uzgodnienie jest wymagane, uzgodnienie z właścicielem obiektu, uzgodnienia i opinie wymagane w opinii Zespołu Uzgadniania Dokumentacji, uzgodnienia, opinie oraz dokumenty innych organów wymagane przepisami szczegółowymi, dokument własności działki (wypis z księgi wieczystej) lub dowód stwierdzający prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
4.1.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jakie przepisy prawa obowiązują w Polsce bez ograniczeń, a jakie z pewnymi ograniczeniami? Jakie są podstawy prawne sporządzania dokumentacji technicznych? Kto w myśl ustawy: Prawo budowlane, jest uczestnikiem procesu inwestycyjnego i jakie są względem niego wymagania? Z jakich części składa się projekt obiektu budowlanego i jego wyposażenia technicznego? Jakie informacje powinien zawierać projekt techniczny?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
6. 7. 8.
Jakie informacje powinna zawierać część opisowa projektu technicznego instalacji sanitarnych? Jakie informacje powinny zawierać rysunki asymetryczne? Jakie są cele sporządzania projektu technicznego instalacji?
4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie udostępnionego przez nauczyciela projektu technicznego wybranej instalacji sanitarnej wypisz w punktach jego elementy składowe. Wnikliwie przeanalizuj projekt, dokonaj oceny jego poszczególnych części. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6 dotyczącą sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, 2) wnikliwie przeanalizować udostępnioną przez nauczyciela dokumentację, 3) wyszczególnić wszystkie elementy składowe tej dokumentacji, 4) zapisać do notatnika elementy składowe dokumentacji, 5) dokonać oceny poszczególnych elementów składowych dokumentacji, 6) uwagi zapisać do notatnika, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie. − − − −
Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 dotycząca sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, projekt techniczny wybranej instalacji, notatnik, przybory do pisania.
Ćwiczenie 2 Wykonaj przedmiar robót na podstawie udostępnionego przez nauczyciela projektu technicznego wybranej, prostej instalacji sanitarnej dla budynku jednorodzinnego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6 dotyczącą sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, 2) wykonać spis materiałów niezbędnych do wykonania danej instalacji, 3) określić ilości potrzebnych materiałów, 4) zweryfikować swoją pracę, 5) przedmiar zapisać w notatniku, 6) zaprezentować wykonany pomiar. − −
Wyposażenie stanowiska pracy: literatura z rozdziału 6 dotycząca sporządzania dokumentacji technicznej instalacji sanitarnych, notatnik,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
− − −
przybory do pisania, linijka, kalkulator.
4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8)
omówić przepisy prawa dotyczące sporządzania dokumentacji technicznych obowiązujące w Polsce? wymienić podstawy prawne sporządzania dokumentacji technicznych? wymienić uczestników procesu inwestycyjnego? scharakteryzować powinności uczestników procesu inwestycyjnego? omówić informacje jakie powinien zawierać projekt techniczny? wyjaśnić jakie informacje powinna zawierać część opisowa projektu technicznego? wyjaśnić jakie informacje powinny zawierać rysunki aksonometryczne? wyjaśnić jakie są cele sporządzania projektów technicznych instalacji sanitarnych?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Tak
Nie
4.2.
Stosowanie programów komputerowych wspomagających projektowanie
4.2.1. Materiał nauczania Wykorzystując specjalistyczne programy, można wykonać kompletną dokumentację techniczną w nieporównywalnie krótszym czasie niż w tradycyjny sposób. Większość programów pozwala, m. in.: − nanieść zarysy budynku wraz z podziałem na pomieszczenia i kondygnacje, − uwzględnić położenie oraz wielkość okien, drzwi, schodów itp., − umiejscowić kominy, kanały wentylacyjne itp. elementy instalacji, − zaprojektować położenie przewodów instalacji sanitarnych, − umiejscowić i zaznaczyć odpowiednie uzbrojenie, np. wodomierz, zawory, kurki, czyszczaki itp., − zaznaczyć przybory sanitarne, − wykreślić projekty w różnych rzutach, − wykonać zestawienia potrzebnych materiałów, − obliczyć koszty itp. Dodatkową zaletą nowych technik komputerowych jest możliwość szybkiego drukowania i powielania, a także przesyłania informacji w ogólnoświatowej sieci internetowej lub lokalnej. Skrót CAD powstał od angielskiego określenia Computer Aided Design, co oznacza komputerowe wspomaganie projektowania. Programy te są przeznaczone m. in. dla architektów i instalatorów. Projektowanie architektoniczne z zastosowaniem wielu złożonych rysunków wymaga wysokiej klasy komputerów oraz rozbudowanego oprogramowania. Największą popularność i możliwości ma AutoCAD – uniwersalny program, który może być stosowany we wszystkich gałęziach techniki. Mniejsze, ale powszechnie stosowane programy, to m. in. ArchiTECH, MicroStation, Autodesk 3D Studio lub DYBY 2002 (aplikacja do AutoCAD–a). Wykonywanie projektów instalacyjnych nie wymaga stosowania tak wydajnych komputerów i skomplikowanych programów. Programy są z reguły wyspecjalizowane. MegaCAD umożliwia tworzenie rysunków technicznych, pracuje w środowisku Windows. BricsCad, IntelliCAD i Pit–cup są kompatybilne z AutoCAD–em, a zarazem o wiele tańsze. Ich możliwości są bardzo duże. Umożliwiają projektowanie instalacji centralnego ogrzewania, wodociągowo-kanalizacyjnej, gazowej, wentylacyjnej i elektrycznej. Bez problemu tworzą rzuty, rozwinięcia, dimetrie, modele trójwymiarowe. Są wyposażone w katalogi odbiorników, np. grzejników. Dzięki temu można wstawić je na rysunek w sposób automatyczny, uzyskując jednocześnie kompletny opis i podłączenia do pionów. Istnieją też małe, ale bardzo przydatne programy, często pracujące jeszcze w wersjach DOS. Wymienić tu można np. AMSWENT – program do obliczania dowolnego typu instalacji wentylacyjnych, zarówno nawiewnych, jak i wywiewnych. Charakteryzują się one wąską specjalizacją i mniejszymi możliwościami, ale z uwagi na niższą cenę i prostą obsługę, w dalszym ciągu są popularne.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
4.2.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jakie są zalety wykorzystania technik komputerowych wspomagających projektowanie? Jakie możliwości dają techniki komputerowe podczas projektowania? Co oznacza skrót CAD? Jakie znasz rodzaje oprogramowania wykorzystywanego do wspomagania projektowania? Jaki program graficzny zapewnia największe możliwości projektantom? Jakie możliwości daje projektantom program AutoCAD? Jakie inne poza AutoCAD–em programy są niezbędne do sporządzania kompletnej profesjonalnej dokumentacji projektowej?
4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Zapoznaj się z instrukcjami obsługi programów komputerowych do wspomagania projektowania znajdujących się w pracowni komputerowej w Twojej szkole. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować instrukcje obsługi programów komputerowych do wspomagania projektowania, zbiór ćwiczeń, 2) uruchomić kolejno programy komputerowe i zapoznać się z ich zasadami obsługi, 3) wykonać notatki własne oraz uwagi i spostrzeżenia, 4) zapoznać się z zasadami obsługi urządzeń peyferyjnych, 5) zaprezentować efekty swojej pracy, 6) dokonać samooceny wykonanej pracy. − − − − − −
Wyposażenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe, urządzenia peryferyjne, oprogramowanie do wspomagania projektowania wraz z instrukcjami obsługi, notatnik, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6 dotycząca stosowania programów komputerowych do wspomagania projektowania.
Ćwiczenie 2 Na podstawie udostępnionego przez nauczyciela przedmiaru robót wykonaj techniką komputerową kosztorys robót instalacyjnych. Sposób wykonania ćwiczenia
1) 2) 3) 4)
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: przeanalizować materiał nauczania, przeanalizować udostępniony przez nauczyciela przedmiar robót, wykonać kosztorys, wydrukować wykonany kosztorys,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
5) spiąć kosztorys w skoroszyt, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać samooceny wykonanej pracy. − − − − − − − − − − − − −
Wyposażenie stanowiska pracy: stanowisko komputerowe, urządzenia peryferyjne, oprogramowanie do wspomagania projektowania, program kosztorysujący (np. Norma, Strix lub inny), cenniki, edytor tekstu, skoroszyt, katalogi, tabele, nomogramy, normy, cenniki, katalogi nakładów rzeczowych, kalkulator, przybory rysunkowe, notatnik, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6 dotycząca stosowania programów komputerowych do wspomagania projektowania
4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) wymień zalety wykorzystania technik komputerowych do wspomagania projektowania? 2) scharakteryzować możliwości technik komputerowych wykorzystywanych do wspomagania projektowania 3) wyjaśnić oznaczenie CAD? 4) wymień rodzaje oprogramowania wykorzystywanego do wspomagania projektowania 5) omówić możliwości program AutoCAD? 6) podać przykłady innych poza AutoCAD–em programów do sporządzania kompletnej i profesjonalnej dokumentacji projektowej? 7) wyjaśnić do czego służą takie programy jak STRIX czy Norma? 8) wykonać rysunki w programie AutoCAD? 9) wykonać opis w edytorze tekstu? 10) wykonać kosztorys w jednym z programów do kosztorysowania?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
Tak
Nie
4.3.
Zasady projektowania instalacji wodociągowej jednostrefowej z rozdziałem dolnym i górnym oraz instalacji wielostrefowej
4.3.1. Materiał nauczania Instalacja wodociągowa obejmuje przewody rozprowadzające wodę od zaworu głównego za wodomierzem do punktów czerpalnych. Ze względu na sposób prowadzenia przewodu na instalację z dolnym lub górnym rozdziałem wody. Natomiast ze względu na temperaturę rozróżniamy instalacje wody zimnej i instalację wody ciepłej. Ponadto instalacje wewnętrzne można podzielić na instalacje z miejscowym (indywidualnym) przygotowaniem ciepłej wody oraz centralnym przygotowaniem ciepłej wody. Ze względu na wymagane ciśnienie wody, instalacje mogą być zasilane bezpośrednio z przewodu wodociągowego sieci miejskiej (osiedlowej) oraz zasilane z zastosowaniem dodatkowego podnoszenia ciśnienia wody. Ze względu na liczbę stref zasilania: jednostrefowe, dwustrefowe i wielostrefowe. Podany wyżej podział instalacji wewnętrznych zilustrowano na rys. 1. Na rysunkach pokazano wymaganą wysokość ciśnienia wody dla różnych rozwiązań. W instalacjach rozprowadzających wodę zimną lub ciepłą można wyróżnić elementy: − przewody rozdzielcze, − piony, − połączenia do punktów czerpalnych. Zadaniem instalacji wewnętrznej jest doprowadzenie wody do punktów czerpalnych. Wielkość i rozległość instalacji zależy od ilości i rozmieszczenia tych punktów czerpalnych. W podstawowym układzie instalacji w budynku zasilanym w wodę bezpośrednio z centralnej sieci wodociągowej stosuje się dolny rozdział wody. Oznacza to, że przewody rozdzielcze prowadzone są pod stropem piwnicy budynku. Przewody te zazwyczaj składają się z głównego przewodu podwieszonego pod stropem korytarza piwnicy i odcinków przewodów odchodzących od przewodu głównego do pionów. Kształt w planie zależy od lokalizacji pionów w planie budynku. Przewody rozdzielcze powinny być wykonane z minimalnym spadkiem, tak aby wydzielające się powietrze mogło przedostać się do pionów i być usunięte przy czerpaniu wody z instalacji armaturą czerpalną. Lokalizacja pionów zależy od sposobu rozwiązania wyposażenia sanitarnego (łazienek, ustępów i kuchni) budynku. Piony mogą obsługiwać całe mieszkania (jeden pion wspólny dla łazienek, ustępów i kuchni) lub położone nad sobą pomieszczenia, np. pion łazienkowo-ustępowy i osobny kuchenny. Na dole pionu powinien znajdować się zawór przelotowy z odwodnieniem pozwalającym na odcięcie dopływu wody i opróżnienie pionu z wody. Połączenia do punktów czerpalnych od pionu wykonuje się w sposób zależny od rozmieszczenia punktów czerpalnych w mieszkaniu. Na połączeniu między pionem a punktem czerpalnym powinny być zamontowane zawory odcinające, umożliwiające dokonanie napraw armatury czerpalnej bez konieczności zamykania przepływu wody dla całego pionu. Przykłady rozwiązania instalacji z rozdziałem dolnym i górnym pokazano na rys. 2 i 3.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
Rys. 1. Podział wewnętrznych instalacji wodociągowych a) dolny rozdział wody, b) górny rozdział wody, c) miejscowe przygotowanie ciepłej wody, d) centralne przygotowanie ciepłej wody, e) zasilanie bezpośrednie, f) z zastosowaniem stacji podwyższania ciśnienia (SPC), układ jednostrefowy, g) układ dwustrefowy, h) układ wielostrefowy [3, s. 162]
Rys. 2. Instalacje wewnętrzne z dolnym rozdziałem i centralnym przygotowaniem ciepłej wody 1 – przewody rozdzielcze (poziomy), 2 – piony, 3 – połączenia do baterii czerpalnych, XY – zawór antyskażeniowy [3, s.163]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
Rys. 3.
Instalacje wewnętrzne z górnym rozdziałem wody 1 – przewody rozdzielcze (poziomy), 2 – piony, 3 – połączenia do baterii czerpalnych, 4– zbiorniki zimnej i ciepłej wody, 5 – wymiennik ciepła, 6 – pompy, XY – zawór antyskażeniowy [3, s. 164].
Rozdział górny wody w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych stosowano dość często, a obecnie sporadycznie, ponieważ ciśnienie wody przed bateriami zainstalowanymi na ostatniej kondygnacji było niewystarczające dla baterii czerpalnych z perlatorem. Ciśnienie wody w instalacji wodociągowej powinno wynosić przed każdym punktem czerpalnym nie mniej niż 0,05 MPa (0,5 bara) i nie więcej niż 0,6 MPa (6 barów). pmin = 0,05 MPa, pmax = 0,6 MPa W budynkach wielokondygnacyjnych, gdzie projektuje się strefowy układ instalacji, w piwnicy budynku buduje się zbiornik wodociągowy (terenowy), w którym można zgromadzić odpowiedni zapas wody. Zbiornik taki może być wykorzystywany również do przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę. Schemat instalacji ze zbiornikiem wodociągowym pokazano na rys. 4.
Rys. 4.
Schemat zasilania instalacji wewnętrznej w wodę (oznaczenia wg PN – EN 806 – 1:2000) [3, s. 165] 1 – połączenia wodociągowe, 2 – zbiornik wodociągowy, 3 – stacja podwyższania ciśnienia, 4 – pierwsza strefa zasilania w wodę, 5 – druga strefa zasilania w wodę
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Na rysunkach stosuje się oznaczenia graficzne zgodne z Polskimi Normami. Jeżeli tylko ciśnienie w przewodzie ulicznym na to pozwoli, to pierwszą strefę projektuje się jako układ o rozdziale dolnym wody, zasilaną bezpośrednio z tego przewodu. Następne strefy można rozwiązać z rozdziałem dolnym wody lub z rozdziałem górnym. Każda strefa zasilana jest z osobnych urządzeń do podnoszenia ciśnienia wody. Przewody rozdzielcze instalacji z rozdziałem dolnym wody dla I strefy są prowadzone pod stropem w piwnicy, natomiast dla następnych stref, pod stropem najwyższej kondygnacji strefy poprzedniej. Układy wielostrefowe z sieciami o rozdziale górnym wody są wykonywane w budynkach posiadających piętra techniczne, na których umieszcza się zbiorniki. Przewody rozdzielcze prowadzi się nad podłogą piętra technicznego. Układy takie są stosowane dość rzadko, ze względu na konieczność stosowania zbiorników ustawianych na piętrach technicznych. Ponadto wysokość ciśnienia przed baterią na najwyższej kondygnacji każdej strefy jest niewielka i równa różnicy geometrycznej położenia baterii i zbiornika, przez co nie uzyska się wymaganej dla baterii z perlatorem wysokości ciśnienia wody 10 m (ciśnienia 1 bar). Dla budynków z instalacją wielostrefową wymaga się wykonania, co najmniej 2 połączeń wodociągowych z osobnych przewodów rozdzielczych sieci miejskiej w celu uzyskania większej niezawodności dostawy wody do budynku. Schemat instalacji wielostrefowej zasilanej w wodę z dwóch niezależnych przewodów rozdzielczych i ze zbiornikiem wodociągowym (terenowym) pokazano na rys. 5.
Rys. 5.
Schemat instalacji wielostrefowej [3, s.165] 1 – połączenia wodociągowe, 2 – zbiornik wodociągowy, 3 – wymiennik ciepła, 4 – stacja podwyższania ciśnienia (SPC), 5 – baterie czerpalne
Pierwsza strefa instalacji wewnętrznej zasilana jest w wodę bezpośrednio z połączenia wodociągowego, a dwie pozostałe strefy poprzez zbiornik i stacje podwyższania ciśnienia. Ze „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
zbiornika wodociągowego woda doprowadzana jest do hydrantowej instalacji przeciwpożarowej. Woda zimna przeznaczona do spożycia przez ludzi może być podgrzana w małych ilościach dla potrzeb jednego mieszkania lub nawet jednego przyboru sanitarnego. Dla potrzeb całego budynku wodę ciepłą przygotowuje się centralnie w wymiennikach ciepła zlokalizowanych w węźle cieplnym. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75 z 2002 r, zm. Dz. U. nr 33 z 2003, Dz. U. nr 109 z 2004 r.), temperatura wody ciepłej w budynkach (poza budynkami jednorodzinnymi, zagrodowymi i rekreacyjnymi) powinna wynosić przed punktami czerpalnymi 55°C i nie więcej niż 60°C. W instalacjach ciepłej wody należy przewidzieć stały obieg wody. Cyrkulację należy przewidzieć również w przewodach stanowiących połączenie od pionu do armatury czerpalnej, jeżeli pojemność przewodu przekracza 3 dm3. Instalacja ciepłej wody powinna być tak zaprojektowana, aby możliwe było przeprowadzenie jej okresowej dezynfekcji termicznej wodą o temperaturze nie niższej niż 70°C. Zasady projektowania instalacji wodociągowej polegają na: − ustaleniu sposobu zaopatrzenia budynku w wodę, − ustaleniu podstawowych danych dotyczących części budowlanej, − ustaleniu wyposażenia sanitarnego budynku, w tym poszczególnych pomieszczeń, a w konsekwencji określeniu ilości i rodzaju armatury czerpalnej, − wstępnego określenia wymaganej wysokości ciśnienia wody (H) i porównanie go z wartością ciśnienia dyspozycyjnego (Hdyspozyc.): H = hb + hl + hwod. + hg, [m]. W tym celu należy uwzględnić: − wysokość ciśnienia przed baterią czerpalną równą 10 m, hb = 10 m, − orientacyjną wysokość ciśnienia (1 m H2O na kondygnację), hl = 1 m H2O na kondygnację, − wysokość strat ciśnienia w obrębie wodomierza mieszkaniowego, hwod. m. [m], − wysokość strat ciśnienia w obrębie wodomierza domowego, hwod. d. [m], Wysokość strat ciśnienia w obrębie wodomierzy skrzydełkowych można obliczyć ze wzoru: 2
q , [m] h = 10 qmax
q – przepływ obliczeniowy wody [m3/h], qmax – maksymalny strumień objętości [m3/h]. − wysokość geometryczną położenia baterii czerpalnej (wartość ta wynika z różnicy rzędnych położenia przewodu wodociągowego (Rprzew.wodoc.) i rzędnej położenia baterii czerpalnej (Rbaterii) nad stropem najwyższej kondygnacji). hg = Rbaterii – Rprzew.wodoc. [m] gdzie:
Po zsumowaniu ww wartości otrzymujemy wymaganą wysokość ciśnienia wody w przewodzie wodociągowym, którą porównujemy z wartością (Hdyspozyc.) ciśnienia dyspozycyjnego w sieci wodociągowej. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Jeżeli wartość ciśnienia dyspozycyjnego jest większa niż wartość wstępnie określonej wymaganej wysokości ciśnienia wody, to przewiduje się, że budynek zasilany będzie bezpośrednio z sieci wodociągowej bez użycia pomp. W przeciwnym wypadku konieczne jest dobranie i określenie parametrów urządzeń do podnoszenia wody. Kolejne czynności projektowania instalacji wodociągowych polegają na: − ustaleniu sposobu przygotowania ciepłej wody użytkowej, − określeniu materiału z jakiego ma być wykonana instalacja wodociągowa, − wrysowaniu na podkłady architektoniczno-budowlane trasy przewodów oraz niezbędnego uzbrojenia, − określeniu miarodajnego pionu to znaczy określenie najbardziej niekorzystnego punktu czerpalnego – zwykle jest to najdalej i najwyżej położony punkt czerpalny w stosunku do źródła wody (przewodu wodociągowego), − podziale instalacji na odcinki obliczeniowe, − ustaleniu przepływów obliczeniowych wody, − wykonaniu obliczeń hydraulicznych, − naniesieniu średnic przewodów na rzuty i przekroje, zwymiarowaniu, opisaniu uzbrojenia, − sprawdzeniu kolejności i poprawności wykonanych obliczeń i ewentualne wprowadzenie korekt, − wykonaniu rzutu aksonometrycznego instalacji, − wykonaniu opisu technicznego, strony tytułowej, spisu treści i rysunków, − zebraniu w całość w sposób trwały wszystkich elementów projektu. Dane oraz obliczenia hydrauliczne wygodnie jest realizować w tabeli. Przykład tabeli do prowadzenia obliczeń podano poniżej. Tabela 1 Zestawienie danych i obliczeń hydraulicznych instalacji wodociągowej [źródło własne] q Dz v R Odcinek L ∑qn na ∑qn L⋅R odcinku [m] [–] [dm3/s] [dm3/s] [mm] [m/s] [daPa/m] [m] 1
2
3
4
5
6
7
8
Suma strat liniowych ∑hl: Suma strat miejscowych 20%∑hl: Wysokość ciśnienia przed baterią czerpalną hb: Wysokość geometryczna położenia baterii czerpalnej hg: Wysokość straty ciśnienia w obrębie wodomierza mieszkaniowego hwod. m.: Wysokość straty ciśnienia w obrębie wodomierza domowego hwod. d.: Wymagana wysokość ciśnienia wody w przewodzie wodociągowym: Przyjęto:
9
Uwagi
10
10
Odcinek – instalację dzieli się na poszczególne odcinki i w kolumnie 1 wpisuje się kolejno nazwy tych odcinków, L [m] – długość odcinka [m], ∑qn na odcinku – suma normatywnych wypływów wody z armatury czerpalnej wyłącznie dla danego odcinka, „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
∑qn – suma normatywnych wypływów wody z armatury czerpalnej od początku przewodu, [dm3/s], q – przepływ obliczony na podstawie wzoru [dm3/s], Dz – średnica zewnętrzna określona na podstawie nomogramu [mm], v – prędkość przepływu odczytana z nomogramu [m/s], R – jednostkowa strata ciśnienia, odczytana z nomogramu [daPa/m], L⋅R – wysokość straty ciśnienia (straty liniowe), iloczyn wartości z kolumny 2 i 9 [m]. Straty liniowe obliczamy jako sumę wszystkich wartości z kolumny 9. Ponadto w instalacjach powstają również straty miejscowe, które obliczamy w sposób uproszczony jako 20% sumy start liniowych w przypadku instalacji wody zimnej oraz 25% sumy strat liniowych dla instalacji ciepłej wody użytkowej.
4.3.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Czym jest wewnętrzna instalacja wodociągowa i z jakich elementów się składa? Od czego zależy sposób rozwiązania instalacji wodociągowej? Od czego zależy wielkość i rozległość instalacji wodociągowej? Jakie są najważniejsze wymagania dla instalacji wodociągowej, o których należy pamiętać przy projektowaniu? W jakim akcie prawnym zapisane są warunki jakim powinny odpowiadać instalacje sanitarne w tym wodociągowe? Kiedy należy zapewnić do budynku co najmniej dwa połączenia wodociągowe z osobnych przewodów rozdzielczych sieci miejskiej i dlaczego? Jak obliczamy straty miejscowe w instalacjach wodociągowych? Na czym polega wymiarowanie instalacji wodociągowej?
4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dla budynku mieszkalnego wrysuj na podkłady architektoniczno-budowlane proponowane trasy przewodów instalacji wodociągowej z rozdziałem dolnym wody zimnej i ciepłej przygotowanej indywidualnie. Zaznacz wymagane uzbrojenie i armaturę czerpalną. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać wiadomości zawarte w materiale nauczania, 2) przeczytać wiadomości zawarte w literaturze z rozdziału 6 dotyczącej zasad projektowania instalacji wodociągowych, 3) wrysować ołówkiem na podkładach architektoniczno-budowlanych proponowane trasy przewodów, 4) przeanalizować i sprawdzić zaproponowane trasy, 5) zaznaczyć ołówkiem na podkładach architektoniczno-budowlanych wymagane uzbrojenie i armaturę czerpalną, 6) uzasadnić zaproponowane rozwiązanie, 7) zaprezentować wykonane ćwiczenie, 8) dokonać oceny ćwiczenia.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
− − −
Wyposażenie stanowiska pracy: podkłady architektoniczno-budowlane, przybory rysunkowe (ołówek, gumka, linijka), literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych.
Ćwiczenie 2 Dla budynku mieszkalnego wrysuj techniką komputerową na podkłady architektonicznobudowlane (w wersji elektronicznej) proponowane trasy przewodów instalacji wodociągowej z rozdziałem dolnym wody zimnej i ciepłej przygotowanej centralnie. Zaznacz wymagane uzbrojenie i armaturę czerpalną. Sposób wykonania ćwiczenia
1) 2)
3) 4) 5) 6) 7) 8) − − −
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: przeczytać wiadomości zawarte w materiale nauczania, przeczytać wiadomości zawarte w literaturze z rozdziału 6 dotyczącej zasad projektowania instalacji wodociągowych oraz obsługi programów komputerowych do wspomagania projektowania, wrysować na podkładach architektoniczno-budowlanych proponowane trasy przewodów, przeanalizować i sprawdzić zaproponowane trasy, zaznaczyć na podkładach arch.-bud. wymagane uzbrojenie i armaturę czerpalną, uzasadnić zaproponowane rozwiązanie, zaprezentować wykonane ćwiczenie, dokonać oceny ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: podkłady architektoniczno-budowlane w wersji elektronicznej, zestaw komputerowy z odpowiednim oprogramowaniem graficznym oraz drukarką, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych oraz stosowania programów komputerowych do wspomagania projektowania.
4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) 2) 3) 4) 5)
6) 7) 8)
wyjaśnić od czego zależy sposób rozwiązania instalacji wodociągowej? wyjaśnić od jakich czynników zależy wielkość i rozległość instalacji wodociągowych? wymienić najważniejsze wymagania dla instalacji wodociągowej? powiedzieć w jakim akcie prawnym zapisane są warunki jakim powinny odpowiadać instalacje sanitarne w tym wodociągowe? wyjaśnić kiedy i dlaczego należy zapewnić do budynku co najmniej dwa połączenia wodociągowego z osobnych przewodów rozdzielczych sieci miejskiej? wrysować na podkładach architektoniczno-budowlany trasy przewodów instalacji wodociągowych? wykonać obliczenia hydrauliczne instalacji wodociągowej? opracować projekt instalacji wodociągowej?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
Tak
Nie
4.4.
Ustalanie przepływów obliczeniowych wody
4.4.1. Materiał nauczania Dla określenia chwilowych (sekundowych) przepływów wody w instalacji, wychodzi się z założenia, że prawdopodobieństwo otwarcia wszystkich zaworów czerpalnych jest tym mniejsze, im większa jest instalacja wodociągowa i odwrotnie. Chwilowy przepływ wody miarodajny dla doboru średnic przewodów wodociągowych nazywa się przepływem obliczeniowym. Metody wyznaczania przepływów obliczeniowych od 1993 roku podaje norma PN–92/B–01706, która zaleca stosowanie wzorów przyjętych z normy DIN 1988. Obliczeniowy przepływ wody w budynkach mieszkalnych należy wyznaczyć stosując jeden ze wzorów zamieszczonych w tabeli 2. Należy zwrócić uwagę na zakres stosowania każdego z podanych wzorów. Tabela 2 Wzory do określania przepływów obliczeniowych w instalacjach wodociągowych dla budynków mieszkalnych wg PN–92/B–01706
Wzór q = 0,682 ⋅ (∑qn)0,45 – 0,14 q = 0,7 ⋅ (∑qn)0,21 – 0,7
Uwagi dla 0,07 ≤ ∑qn ≤ 20 dm3/s oraz dla armatury o qn < 0,5 dm3/s dla ∑qn > 20 dm3/s oraz dla armatury o qn ≥ 0,5 dm3/s
Objaśnienia: qn – normatywny wypływ z punktów czerpalnych, dm3/s, ∑qn – suma wszystkich normatywnych wypływów z punktów czerpalnych obsługiwanych przez wymiarowany odcinek instalacji, dm3/s, q – przepływ obliczeniowy, dm3/s. *) Dla instalacji wodociągowych w obiektach innych niż wymienione należy dobrać wzór do ustalenia przepływu obliczeniowego przez analogię do sposobu korzystania z instalacji przez użytkowników. Przepływ obliczeniowy wody w instalacjach wodociągowych oblicza się znając standard wyposażenia mieszkań w armaturę czerpalną oraz normatywne wielkości wypływu wody z tej armatury. Normatywny wypływ z armatury czerpalnej qn w dm3/s podano w tabeli 3 (zgodnie z normą PN–92/B–01706. Instalacje wodociągowe. Wymagania w projektowaniu). Tabela 3 Normatywny wypływ wody z armatury czerpalnejoraz wymagane ciśnienie przed zaworem wg PN–92/B–01706 Rodzaj punktu czerpalnego Wymagane Normatywny wypływ wody ciśnienie mieszanej* tylko [MPa] zimnej lub ciepłej qn zimna qn ciepła qn [dm3/s] [dm3/s] [dm3/s] Zawór czerpalny bez perlatora** DN 15 0,05 0,3 DN 20 0,05 0,5 DN 25 0,05 1,0 z perlatorem DN 10 0,1 0,15 DN 15 0,1 0,15 Głowica natrysku DN 15 0,1 0,1 0,1 0,2 „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
Płuczka ciśnieniowa Płuczka zbiornikowa Zawór spłukujący do pisuarów Zmywarka do naczyń (domowa) Pralka automatyczna (domowa) Baterie czerpalne: do natrysków do wanien do zlewozmywaków do umywalek Bateria czerpalna z mieszalnikiem Warnik elektryczny***
DN 15 DN 20 DN 15 DN 15 DN 15 DN 15
0,12 0,12 0,05 0,1 0,1 0,1
0,7 1,0 0,13 0,3 0,15 0,25
DN 15 DN 15 DN 15 DN 15
0,1 0,1 0,1 0,1
0,15 0,15 0,07 0,07
0,15 0,15 0,07 0,07
DN 20
0,1
0,3
0,3
DN 15
0,1
0,1
Objaśnienia: * Woda zimna Tz = 15°C, ciepła Tc = 55°C ** Jeżeli zawór z wężem L ≤ 10m, to ciśnienie 0,15 MPa. *** Przy całkowicie otwartej śrubie dławiącej.
Podane wzory służą zarówno do wyznaczenia przepływu obliczeniowego ogólnej ilości wody w połączeniu wodociągowym do budynku, jak i do wyznaczania przepływu obliczeniowego w instalacjach wewnętrznych rozprowadzających wodę zimną i ciepłą – ma to miejsce w instalacjach z centralnym przygotowaniem wody ciepłej. Na odcinkach przewodów zimnej wody sumuje się wartości qn od najwyżej i najdalej położonego punktu czerpalnego do miejsca doprowadzenia wody zimnej do wymienników ciepła, podobnie sumuje się wartości qn dla instalacji wody ciepłej. Dla połączenia wodociągowego przyjmuje się łączną wartość qn dla obu instalacji wewnętrznych. Po zsumowaniu wartości qn (∑qn), przepływ obliczeniowy wody q w wyznaczonych punktach instalacji oblicza się za pomocą podanych tabelą 2 wzorów. Do wyznaczenia średnicy przewodu należy obliczyć przepływ wody (wg wzorów podanych w tabeli 2), a następnie z tabeli 4 przyjąć prędkość przepływu zależnie od rodzaju przewodu i z tablic lub nomogramów ustalić średnicę danego odcinka przewodu wodociągowego. W obliczeniach uwzględnia się dokładnie wysokość liniowych strat ciśnienia, natomiast straty miejscowe dla instalacji z rur stalowych można z dużym przybliżeniem przyjąć w granicach od 20% (dla instalacji wody zimnej) do 25% (dla instalacji wody ciepłej) strat liniowych. Dla instalacji z tworzyw sztucznych straty miejscowe wynoszą od 100 % do 150 % strat liniowych. Tabela 4 Prędkość przepływu wody w instalacjach wodociągowych wg PN–92/B–01706 i DIN 1988
Rodzaj przewodu
PN–92/B–01706 Prędkość v [m/s]
Połączenia od pionu do punktów czerpalnych Piony w instalacjach wodociągowych Przewody rozdzielcze Połączenia wodociągowe
1,5 1,5 1,0 1,0
DIN 1988 Prędkość v [m/s] 2,0 2,0 1,5 1,5
Ustalając sumę normatywnych wypływów w mieszkaniu (∑qn), nie uwzględnia się dodatkowych baterii czerpalnych zainstalowanych w tym samym pomieszczeniu, ponieważ zakłada się, że nie są one otwarte jednocześnie, np. jeżeli w łazience są dwie umywalki oraz wanna i natrysk, to do obliczeń bierze się pod uwagę tylko baterię nad wanną i nad jedną umywalką.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
W celu zilustrowania sposobu wykonywania obliczeń pokazano na rys. 6 mieszkanie o podstawowym standardzie wyposażenia w urządzenia i przybory sanitarne. Kuchnia
Ustęp
Łazienka 1,24
0,99
0,92 0,07
0,15
0,07 0,7
0,07
1,24
0,25
0,77
0,07
zlewozm.
pralka aut.
umyw.
wanna
pł. ciśn.
umyw.
Pion wody zimnej
Σqn=1,31 dm3/s Rys. 6.
Schemat obliczeniowy dla podstawowego standardu wyposażenia mieszkania [4, s. 95]
Mieszkanie pokazane na rys. 6 wyposażone jest w urządzenia i przybory sanitarne zainstalowane: a) w kuchni zlewozmywak, qn = 0,07 dm3/s, b) w łazience pralka automatyczna, qn = 0,25 dm3/s, umywalka, qn = 0,07 dm3/s, wanna, qn = 0,15 dm3/s. c) w ustępie miska ustępowa z płuczką ciśnieniową, qn = 0,7 dm3/s. umywalka, qn = 0,07 dm3/s.
4.4.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jaki jest cel wyznaczania przepływu obliczeniowego? Jakiego założenia dokonuje się dla określenia chwilowych przepływów wody? Co to jest przepływ obliczeniowy? Czym są normatywne wypływy z armatury czerpalnej? Jaka norma jest obowiązująca do wyznaczania przepływów obliczeniowych? Określ prędkości przepływu w przewodach wodociągowych? Określ sposób sumowania normatywnych wypływów z armatury czerpalnej? Jak przyjmuje się wartość strat miejscowych dla instalacji wodociągowych? Co to jest miarodajny przepływ w instalacji wodociągowej?
4.4.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Narysuj za pomocą techniki komputerowej (np. w programie AutoCAD wzorując się na rys. 6 z poradnika dla ucznia) schemat obliczeniowy dla mieszkania wyposażonego według poniższych założeń w urządzenia i przybory sanitarne zainstalowane w pomieszczeniu kuchni: zlewozmywak, zmywarka do naczyń, w łazience: pralka automatyczna, wanna, natrysk, umywalka (2 szt.), bidet, miska ustępowa, w ustępie: miska ustępowa z płuczką ciśnieniową, umywalka. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeczytać materiał nauczania, 2) przeczytać literaturę z rozdziału 6 dotyczącą ustalania przepływów obliczeniowych oraz obsługi programu graficznego do wspomagania projektowania (np. AutoCAD–a), 3) wykonać schemat wg założeń podanych ćwiczeniem, 4) zaprezentować efekty swojej pracy, 5) dokonać oceny ćwiczenia. − − − − − −
Wyposażenie stanowiska pracy: PN–92/B–01706, PN–84/B–01701, stanowisko komputerowe z oprogramowaniem, notatnik, przybory rysunkowe, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6 dotycząca ustalania przepływów obliczeniowych oraz obsługi programu graficznego do wspomagania projektowania (np. AutoCAD–a).
Ćwiczenie 2 Określ przepływ obliczeniowy dla mieszkania wyposażonego według poniższych założeń w urządzenia i przybory sanitarne zainstalowane: a) w kuchni zlewozmywak, qn =…….. dm3/s, zmywarka do naczyń, qn =……..dm3/s, b) w łazience pralka automatyczna, qn =……..dm3/s, wanna, qn =……..dm3/s, natrysk, qn =……..dm3/s, umywalka (2 szt.), qn =……..dm3/s, bidet, qn =……..dm3/s, miska ustępowa, qn =……..dm3/s, c) w ustępie miska ustępowa qn =……..dm3/s, z płuczką ciśnieniową, qn =……..dm3/s, umywalka, qn =……..dm3/s. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) przeanalizować materiał nauczania, 2) zapoznać się z literaturą z rozdziału 6 dotyczącą instalacji wodociągowych, 3) wypisać wartości normatywnych wypływów wody dla poszczególnych punktów czerpalnych, 4) zsumować odpowiednie wartości normatywnych wypływów wody, 5) wyznaczyć przepływ obliczeniowy, 6) zaprezentować efekty swojej pracy, 7) dokonać oceny ćwiczenia. − − − − −
Wyposażenie stanowiska pracy: PN–92/B–01706, notatnik, przybory do pisania, kalkulator, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
4.4.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) 2)
wyjaśnić cel wyznaczania przepływu obliczeniowego? określić założenia dla ustalenia chwilowych przepływów wody? 3) wyjaśnić, co to jest przepływ obliczeniowy? 4) omówić, od czego zależą normatywne wypływy wody z armatury czerpalnej? 5) wyjaśnić sposób sumowania normatywnych wypływów z armatury czerpalnej? 6) wyjaśnić jak przyjmuje się wartość strat miejscowych dla instalacji wodociągowych z tworzyw sztucznych? 7) określić prędkości przepływu w przewodach wodociągowych wg PN–92/B–01706? 8) określić zasadę wyrównywania przepływów obliczeniowych? 9) wyjaśnić, co to jest miarodajny przepływ w instalacji wodociągowej? 10) ustalić przepływy obliczeniowe dla pojedynczego mieszkania? 11) ustalić przepływy obliczeniowe dla domu jednorodzinnego?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Tak
Nie
4.5.
Obliczenia hydrauliczne instalacji wodociągowej
4.5.1. Materiał nauczania Hydrauliczne obliczanie przewodów wodociągowych polega na wyznaczeniu średnicy przewodów oraz strat ciśnienia przy określonym przepływie wody. czasem spotykany jest inny typ zadania, polegający na sprawdzeniu prędkości przepływu wody i wielkości strat ciśnienia przy znanej średnicy oraz zadanym przepływie wody. Przy obliczaniu strat liniowych wykorzystuje się wzór Darcy–Weisbacha: h = i⋅L = λ ⋅
L v2 ⋅ , [m] Dw 2 g
h – wysokość liniowych strat ciśnienia [m], i – jednostkowa wysokość strat ciśnienia, liczba niemianowana lub [‰], [%], L – długość odcinka przewodu [m], Dw – średnica wewnętrzna przewodu [m], v – prędkość przepływu przewodem [m/s], g – przyspieszenie ziemskie, [m/s2], λ – współczynnik oporów liniowych. Ze względu na uwikłaną postać współczynnika oporów liniowych praktycznie korzysta się z tablic lub nomogramów ujmujących zależność między: średnicą przewodów, przepływem, prędkością i jednostkową wysokością strat ciśnienia. Obliczenia na podstawie nomogramów prowadzi się następująco: a) dla określenia średnicy i wysokości strat ciśnienia: dane: przepływ obliczeniowy q w dm3/s, tok postępowania: w zależności od rodzaju przewodu orientacyjnie narzuca się prędkość przepływu v (z tabeli 4), następnie odczytuje się z nomogramu średnicę d oraz jednostkową wysokość strat ciśnienia i, a następnie oblicza się sumaryczną wysokość strat ciśnienia ∆h = i ⋅ L; b) dla określenia prędkości przepływu i wysokości strat ciśnienia: dane: przepływ obliczeniowy q w dm3/s, średnica przewodu, tok postępowania: odczytuje się z nomogramu v oraz i, a następnie oblicza się: Dh = i⋅L. Miejscowe straty ciśnienia „z” lub wysokość miejscowych strat ciśnienia „h” oblicza się stosując odpowiedni wzór: z = 5 ⋅ v ⋅ ζ [mbar], h = 0,05 ⋅ v2 ⋅ ζ [m] ζ – współczynnik oporów miejscowych, v – prędkość przepływu wody [m/s].
4.5.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Jaki są cele obliczeń hydraulicznych instalacji wodociągowej? Jakie dwa rodzaje strat występują w instalacjach wodociągowych? Od jakich parametrów zależą straty liniowe? Jak określamy współczynnik oporów miejscowych? Od jakich parametrów zależy wysokość oporów miejscowych? Do czego służą tablice lub nomogramy?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
4.5.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Dla budynku mieszkalnego wykonaj fragment projektu instalacji wodociągowej polegający na przeprowadzeniu obliczeń wody zimnej przy poniższych założeniach. Dane dotyczące części budowlanej: budynek mieszkalny o wysokości dwóch kondygnacji, podpiwniczony. Na każdej kondygnacji są dwa mieszkania, w których obok siebie zlokalizowano łazienkę, ustęp i kuchnię. Standardowe wyposażenie w przybory sanitarne (zgodnie z rys. 13 z poradnika dla ucznia). Wysokość kondygnacji wynosi 2,8 m, w tym wysokość mieszkań oraz piwnicy w świetle stropów jest równa 2,5 m. Ponadto ustalono: − rzędna terenu wokół budynku: +50,00 m, − rzędna podłogi w piwnicy: +48,20 m, − rzędna podłogi pierwszej kondygnacji: +51,00 m, − rzędna spodu ławy fundamentowej: +47,60 m, − głębokość przemarzania gruntu: 1,4 m. Źródłem zaopatrzenia budynku w wodę będzie przewód miejskiej sieci wodociągowej o średnicy 100 mm, ułożony w odległości 10 m od budynku na głębokości 1,8 m pod powierzchnią terenu. Wysokość ciśnienia wody w sieci wodociągowej waha się w granicach od 30 do 50 m. Przyjąć sieć przewodów wewnętrznych z dolnym rozdziałem wody, zasilaną bezpośrednio z przewodu wodociągowego. Założenia wyjściowe oraz sposób rozwiązania wpisać do notatnika, wykonać niezbędne schematy. Sposób wykonania ćwiczenia
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) −
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: przeczytać literaturę zawartą w materiale nauczania oraz rozdziale 6, uważnie przeanalizować dane dotyczące dokumentacji architektoniczno-budowlanej, określić koncepcję rozwiązania instalacji wodociągowej, przemyśleć zaproponowaną koncepcję, wykonać schemat obliczeniowy, obliczyć przepływ obliczeniowy q dla instalacji wody zimnej, wykonać zestawienie danych i obliczeń hydraulicznego obliczania przewodów wody zimnej (obliczenia najwygodniej prowadzić w tabeli), obliczyć sumę strat liniowych (hl), uwzględnić sumę strat miejscowych (20% hl) przyjąć wysokość ciśnienia przed baterią czerpalną, obliczyć wysokość strat ciśnienia w obrębie wodomierzy mieszkaniowego i domowego, uwzględnić wysokość geometryczną wysokość położenia baterii czerpalnej (od przewodu wodociągowego), zapisać w notatniku kolejno wszystkie wykonywane obliczenia, opisać schematy, zaprezentować efekty swojej pracy, dokonać oceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: normy PN–84/B–01701, PN–92/B–01706, PN–ISO 9431:1994, 9431:1994/Apl:1999, PN–B–01700:1999, PN–76/N–01601, PN–86/N–01603,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
PN–ISO
− − − − − − − − − −
Prawo budowlane, katalogi materiałów instalacyjnych, tablice doboru, nomogramy, tabele do przeprowadzania obliczeń instalacji wodociągowych, podkłady architektoniczno-budowlane, przybory rysunkowe, przybory do pisania, kalkulator, notatnik, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych.
Ćwiczenie 2 Dla budynku mieszkalnego wykonaj obliczenia wysokości wymaganego ciśnienia, porównaj je z ciśnieniem dyspozycyjnym oraz wykonaj część projektu instalacji wodociągowej polegającą na narysowaniu niezbędnych rysunków w tym schematu aksonometrycznego. Sposób wykonania ćwiczenia
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) − − − − − − − − − − − − −
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: zapoznać się z literaturą zawartą w materiale nauczania oraz rozdziale 6, obliczyć wysokość wymaganego ciśnienia, porównać wysokość wymaganego ciśnienia z ciśnieniem dyspozycyjnym, usystematyzować podkłady architektoniczno-budowlane, nanieść na podkłady projektowaną instalację wodociągową, opisać na rysunkach projektowaną instalację wodociągową, wykonać tabliczki rysunkowe oraz wpisać do nich niezbędne informacje, zweryfikować przeprowadzone obliczenia, zapisać w notatniku kolejno nazwy i numery wykonanych rysunków, zaprezentować efekty swojej pracy, dokonać oceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: normy PN–84/B–01701, PN–92/B–01706, PN–ISO 9431:1994, PN–ISO 9431:1994/Apl:1999, PN–B–01700:1999, PN–76/N–01601, PN–86/N–01603, katalogi materiałów instalacyjnych, Prawo budowlane, Warunki techniczne wykonania i odbioru instalacji wodociągowych, podkłady architektoniczno-budowlane, schematy obliczeniowe, fragment obliczeń instalacji wodociągowej, tablice doboru, nomogramy, przybory rysunkowe, przybory do pisania, kalkulator, notatnik literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych oraz sporządzania projektów technicznych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
Ćwiczenie 3 Dla budynku mieszkalnego, na podstawie materiałów otrzymanych od nauczyciela w odpowiedniej kolejności ułóż i usystematyzuj wszystkie obliczenia i rysunki. Na tej podstawie wykonaj opis techniczny stanowiący część opisową projektu. Wykonaj stronę tytułową, spis treści oraz zepnij wszystkie elementy w skoroszyt formatu A4 (ewentualnie rysunki formatu większego niż A4 należy złożyć zgodnie z polską normą do formatu A4). Sposób wykonania ćwiczenia
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) − − − − − − − − − − −
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: przeanalizować literaturę zawartą w materiale nauczania, zapoznać się z literaturą z rozdziału 6 dotyczącą obliczeń hydraulicznych instalacji wodociągowej, na podstawie zgromadzonych danych i informacji wykonać opis techniczny projektu instalacji wodociągowej dla zadanego budynku, wykonać spis treści, wykonać stronę tytułową projektu technicznego instalacji wodociągowej, złożyć rysunki do formatu A4 zgodnie z PN–86/N–01603, ułożyć karty w odpowiedniej kolejności i spiąć całość w skoroszycie A4, zaprezentować efekty swojej pracy, dokonać oceny pracy. Wyposażenie stanowiska pracy: normy PN–84/B–01701, PN–92/B–01706, PN–ISO 9431:1994, PN–ISO 9431:1994/Apl:1999, PN–B–01700:1999, PN–76/N–01601, PN–86/N–01603, Warunki techniczne wykonania i odbioru sieci wodociągowych, katalogi materiałów instalacyjnych, Prawo budowlane, tablice doboru, nomogramy, podkłady architektoniczno-budowlane, obliczenia hydrauliczne instalacji wodociągowej, przybory rysunkowe, przybory do pisania, kalkulator, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji wodociągowych oraz wykonywania i opracowywania projektów technicznych.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
4.5.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1)
wyjaśnić, jakie są cele obliczeń hydraulicznych instalacji wodociągowej? 2) wyjaśnić, jakie dwa rodzaje strat występują w instalacjach wodociągowych? 3) wyjaśnić, od jakich parametrów zależą straty liniowe? 4) wyjaśnić, jak określa się współczynnik oporów miejscowych? 5) wyjaśnić, do czego służą tablice lub nomogramy? 6) wyjaśnić, od jakich parametrów zależy wysokość oporów miejscowych? 7) wykonać obliczenia hydrauliczne prostej instalacji wody zimnej? 8) nanieść na podkłady budowlane zaprojektowaną instalację zimnej wody? 9) opisać poszczególne rysunki? 10) wykonać schemat aksonometryczny zaprojektowanej instalacji wodociągowej? 11) określić niezbędne elementy projektu technicznego instalacjiwodociągowej? 12) zaprojektować prostą instalację wodociągową?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
Tak
Nie
4.6.
Projektowanie połączenia wodociągowego
4.6.1. Materiał nauczania Na etapie projektowania połączenie wodociągowe i instalacje wewnętrzne stanowią całość, ponieważ średnice przewodów wyznaczone są z zastosowaniem takich samych metod obliczeniowych, natomiast w eksploatacji połączenie wodociągowe możne stanowić własność komunalną a instalacje wewnętrzne własność użytkownika. Połączenie wodociągowe zapewnia dostawę wody z przewodu rozdzielczego sieci miejskiej (osiedlowej) do budynku. W skład połączenia wodociągowego wchodzi zawór lub zasuwa domowa, przewód połączenia i zestaw wodomierzy z zaworem głównym. Rozmieszczenie przewodu wodociągowego i kanalizacyjnego sieci miejskiej oraz połączenia wodociągowego i przykanalika pokazano na rys. 7.
Rys. 7. Połączenie wodociągowe i przykanalik 1 – linia zabudowy, 2 – linia rozgraniczająca, 3 – przewód rozdzielczy, 4 – zawór główny, 5 – studzienka rewizyjna, 6 – kanał miejski [3, s. 154]
Pokazana na rys. 7 linia zabudowy jest linią ustawienia konstrukcji budynków, natomiast linia rozgraniczająca jest granicą własności oddzielającą teren miejski od np. prywatnej nieruchomości. Przewód rozdzielczy sieci miejskiej z przewodem doprowadzającym wodę do budynku łączy się z zastosowaniem trójnika lub opaski. Ze względu na różną głębokość ułożenia przewodów wynikającą z różnej głębokości przemarzania gruntów oraz różną głębokość ław fundamentowych budynków, połączenia wodociągowe mogą być ułożone nad lub pod ławą fundamentową. Zestaw wodomierzowy może być ustawiony w piwnicy nad podłogą lub pod podłogą w studzience (lub komorze) wodomierzowej.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
Rys.8. Schematy połączeń wodociągowych a), b) i d) połączenia z zastosowaniem opaski, c) i e) połączenia z zastosowaniem trójnika, 1 – przewód rozdzielczy, 2 – zasuwa domowa (zawór), 3 – zestaw wodomierzowy, 4 – studzienka wodomierzowa [3, s. 157]:
W ulicach o szerokości ponad 30 m (pomiędzy liniami rozgraniczającymi), układa się przewody wodociągowe rozdzielcze pod obydwoma chodnikami. Zgodnie z wytycznymi w Warunkach technicznychi wykonania i odbioru sieci wodociągowych, przewody rozdzielcze należy ułożyć nie bliżej niż 0,8 m od krawężnika jezdni oraz co najmniej w odległości 1,0 m od linii rozgraniczającej i 1,5 m od linii zabudowy, pokazanej na podkładzie geodezyjnym, a dokładnie od linii rzutu ławy fundamentowej. Wymagane odległości dla przewodów wodociągowych o średnicy DN ≤ 300 mm pokazano na rys. 9.
Rys. 9. Usytuowanie przewodu rozdzielczego pod chodnikiem 1 – przewód, 2 – ogrodzenie na linii rozgraniczającej, 3 – fundament budynku [3, s. 158]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
Wysokość przykrycia przewodu wodociągowego zależy od strefy klimatycznej. Polskę podzielono na cztery strefy klimatyczne, i ustalono dla celów fundamentowania wg PN–81/B–03020, głębokość przemarzania gruntu hz: hz = 0,8 m, hz = 1,0 m, hz = 1,2 m, hz = 1,4 m. Przewody wodociągowe powinny być ułożone poniżej głębokości przemarzania gruntu, o wielkość h1 = 0,4 m, zgodnie z wymogami normy PN–B–10725:1997 i „Warunków Technicznych”. Wobec powyższych wymagań, wysokość przykrycia przewodu wodociągowego „h” liczona od powierzchni terenu do wierzchu rury wynosi: h = hz + h1 [m] W wypadku, kiedy połączenie wodociągowe jest na wysokości fundamentu wówczas w odległości około 1 m od ściany zewnętrznej należy podnieść przewód i ułożyć go nad fundamentem. Jeżeli ułożony płyciej odcinek przewodu znajduje się w strefie przemarzania gruntu, to należy przewód zabezpieczyć przed możliwością zamarzania w nim wody. Zabezpieczenie takie może polegać na podniesieniu terenu nad odcinkiem płytko ułożonego przewodu. W tej sytuacji zasuwa domowa powinna być usytuowana na głębiej ułożonym odcinku połączenia. Połączenie wodociągowe powinno być łączone do najbliżej położonego w budynku przewodu rozdzielczego sieci wodociągowej i kończyć się w piwnicy za ścianą frontową lub szczytową budynku tak, aby długość połączenia była możliwie niewielka. Połączenie wodociągowe powinno być prowadzone prostopadle do przewodu ulicznego, w odległości około 2 m od narożnika budynku. W razie konieczności zmiany kierunku połączenia, należy go wykonać w odległości minimum 1 m od ściany budynku i dalej prowadzić prostopadle do ściany budynku. Budynki bardzo długie (wieloklatkowe) mogą posiadać kilka połączeń wodociągowych. W wypadku zasilania kilku budynków ze wspólnego przewodu wodociągowego osiedlowego należy na każdym połączeniu do budynku ustawić zasuwę, co stwarza możliwość wyłączenia dostawy wody z osobna do każdego budynku. Projektując połączenia wodociągowe do budynku, należy zdawać sobie sprawę z tego, że na wyposażenie budynku składa się wiele instalacji i związanych z nimi połączeń. Jeżeli w budynku projektuje się instalację wodociągową, to również musi tam być instalacja kanalizacyjna z przykanalikiem, ponadto poza wymienionymi dwoma podstawowymi połączeniami mogą być połączenia do sieci gazowej, energetycznej, telekomunikacyjnej i centralnego ogrzewania. Zgodnie z PN–92/B–01706 przy prowadzeniu równoległym połączenie wodociągowe powinno być ułożone od innych instalacji w odległości nie mniejszej niż: − 1,5 m od przykanalika i przewodu gazowego, − 0,8 m od kabli energetycznych, − 0,5 m od kabli telekomunikacyjnych. W sytuacji, kiedy budynek nie jest podpiwniczony, a odległość linii zabudowy od linii rozgraniczającej jest duża, wówczas wodomierz ustawia się w studzience wodomierzowej lub komorze wodomierzowej, usytuowanej około 2 m od ogrodzenia nieruchomości. Sposoby prowadzenia połączeń wodociągowych pokazano na rys. 10.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
Rys. 10.
Sposoby prowadzenia połączeń wodociągowych 1 – zestaw wodomierzowy w budynku, 2 – połączenie wodociągowe, 3 – przewód wodociągowy, 4 – linia zabudowy, 5 – linia rozgraniczająca, 6 – budynki, 7 – studzienka lub komora wodomierzowa poza budynkiem [3, s.161]
Przed przystąpieniem do obliczeń należy na planie sytuacyjnym wyrysować trasę projektowanego przyłącza wodociągowego pamiętając o minimalnych odległościach od innych mediów, minimalnym przykryciu, uwarunkowaniach terenowych i lokalizacyjnych. Następnie należy wykonać obliczenia strat ciśnienia. Dane oraz obliczenia hydrauliczne dotyczące połączenia wodociągowego, podobnie jak w przypadku instalacji, wygodnie jest realizować w tabeli. Przykład tabeli do prowadzenia obliczeń podano poniżej (tab. 6). Tabela 6 Wysokość strat ciśnienia w połączeniu wodociągowym [źródło własne] L Q DN v R Odcinek L⋅R [m] [dm3/s] [mm] [m/s] [daPa/m] [m] 1
2
3
4
5
6
7
Uwagi 8
Suma strat liniowych ∑hl: Suma strat miejscowych 20%∑hl: Wysokość straty ciśnienia w obrębie wodomierza hwod.: Wysokość straty ciśnienia w obrębie zaworu antyskażeniowego ha.: Suma strat:
Odcinek – jeżeli jest taka potrzeba połączenie wodociągowe dzieli się na poszczególne odcinki i w kolumnie 1 wpisuje się kolejno nazwy tych odcinków, L [m] – długość odcinka [m], Q – przepływ wody [dm3/s], DN – średnica nominalna określona na podstawie nomogramu [mm], v – prędkość przepływu odczytana z nomogramu [m/s], R – jednostkowa strata ciśnienia, odczytana z nomogramu [daPa/m], L⋅R – wysokość straty ciśnienia (straty liniowe), iloczyn wartości z kolumny 2 i 6 [m]. Po wykonaniu obliczeń, określeniu średnicy należy uzyskane dane nanieść na plan sytuacyjny oraz wykonać rysunek przekroju podłużnego przez połączenie wodociągowe. Rysunek ten zwykle wykonujemy w skali skażonej. Wymiarowanie połączenia wodociągowego wykonuje się w dolnej części arkusza w tabeli. Przykładowa propozycja zagospodarowania arkusza rysunkowego do wykonania rysunku przekroju podłużnego przez przyłącze wodociągowe pokazano na rys. 11.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
38
Rys. 11. Propozycja arkusza rysunkowego dla profilu połączenia wodociągowego [źródło własne]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
39
4.6.2. Pytania sprawdzające 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. Podaj definicję połączenia wodociągowego? Jakie rodzaje strat ciśnienia należy uwzględnić przy projektowaniu połączenia wodociągowego? Na czym polega obliczenie wysokości strat ciśnienia połączenia wodociągowego? Jakie znasz wymagania dotyczące projektowania trasy połączeń wodociągowych? Podaj minimalne odległości przy projektowaniu połączenia wodociągowego od innych mediów? Wymień z jakich elementów powinno składać się połączenie wodociągowe? Podaj kolejność czynności przy wykonywaniu projektu połączenia wodociągowego? Omów w jaki sposób wykonuje się przekrój podłużny połączenia wodociągowego? Jakie są możliwości zabezpieczenia połączeń wodociągowych, w przypadku gdy nie można zapewnić odpowiedniej głębokości ułożenia przewodu?
4.6.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie danych uzyskanych od nauczyciela zaprojektuj przyłącze wodociągowe. Zebrać w jedną całość wszystkie kolejno wykonywane obliczenia, rysunki oraz profil wykonanego połączenia wodociągowego. Na tej podstawie wykonaj opis techniczny połączenia wodociągowego stanowiący część opisową projektu. Wykonaj stronę tytułową, spis treści oraz zepnij wszystkie elementy w skoroszyt formatu A4 (ewentualnie rysunki formatu większego niż A4 złożyć zgodnie z polską normą do formatu A4). Sposób wykonania ćwiczenia
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) − −
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: zapoznać się z materiałem nauczania oraz literaturą z rozdziału 6 dotyczącą projektowania połączenia wodociągowego, zapisać w notatniku w punktach wszystkie niezbędne dane i założenia, wytyczyć na planie sytuacyjnym trasę połączenia wodociągowego, narysować profil podłużny połączenia wodociągowego, wykonać niezbędne obliczenia, wykonać opis techniczny połączenia wodociągowego, na podstawie zgromadzonych danych i informacji wykonać opis techniczny projektu instalacji wodociągowej wraz z przyłączem dla zadanego budynku, wykonać spis treści, wykonać stronę tytułową projektu technicznego połączenia wodociągowego, złożyć rysunki do formatu A4 zgodnie z PN–86/N–01603, ułożyć karty w odpowiedniej kolejności i spiąć całość w skoroszycie A4, zaprezentować efekty swojej pracy, dokonać samooceny. Wyposażenie stanowiska pracy: warunki techniczne wykonania i odbioru sieci wodociągowych, normy PN–ISO 9431:1994, PN–B–01700:1999, PN–76/N–01601, PN–86/N–01603, PN– B–10725:1997, PN–92/B–01706, PN–84/B–01701, PN–B–10725:1997,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
40
− − − − − − −
literatura z rozdziału 6 dotycząca połączeń wodociągowych, plan sytuacyjny, podkład do wykonania profilu (przekroju podłużnego) przyłącza wodociągowego, notatnik, przybory rysunkowe, kalkulator, przybory do pisania.
Ćwiczenie 2 Na podstawie projektu technicznego połączenia wodociągowego udostępnionego przez nauczyciela wykonaj techniką komputerową przedmiar robót. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania oraz literaturą dotyczącą obsługi programów komputerowych, 2) zapisać w notatniku w punktach wszystkie niezbędne dane i założenia, 3) wykonać niezbędne zestawienia i obliczenia, 4) zweryfikować wykonaną pracę, 5) opracować przedmiar, 6) wydrukować przedmiar, 7) zaprezentować efekty swojej pracy, 8) dokonać samooceny. − − − − − − − −
Wyposażenie stanowiska pracy: zestaw komputerowy wyposażony w odpowiednie oprogramowanie i urządzenia peryferyjne, normy, katalogi nakładów rzeczowych, literatura z rozdziału 6 dotycząca połączeń wodociągowych, projekt techniczny połączenia wodociągowego, notatnik, przybory rysunkowe, kalkulator, przybory do pisania.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
41
4.6.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: 1) 2) 3) 4) 5) 6)
7) 8) 9) 10) 11) 12)
określić głębokości ułożenia połączenia wodociągowego? sporządzić projekt połączenia wodociągowego? wyjaśnić jakie znasz sposoby prowadzenia połączeń wodociągowych? podać odległości połączenia wodociągowego od innych mediów? podać wymagania jakie należy spełnić przy projektowaniu połączeń wodociągowych? wyjaśnić jakie są możliwości zabezpieczenia połączeń wodociągowych, w przypadku gdy nie można zapewnić odpowiedniej głębokości ułożenia przewodu? wytyczyć na planie trasę prostego połączenia wodociągowego? wykonać profil podłużny prostego połączenia wodociągowego? zaprojektować proste przyłącze wodociągowe? wyjaśnić jak ustala się średnicę połączenia wodociągowego? scharakteryzować w kolejności etapy projektowania połączenia wodociągowego? omówić jakie informacje powinny być umieszczone na profilu połączenia wodociągowego?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
42
Tak Nie
4.7.
Zasady projektowania instalacji kanalizacyjnej
4.7.1. Materiał nauczania Instalacje kanalizacyjne zarówno dla ścieków bytowo–gospodarczych jak i deszczowych składają się z przewodów i urządzeń zlokalizowanych wewnątrz budynku lub na zewnątrz w bezpośrednim jego otoczeniu oraz z przykanalików. Lokalizację pokazano na rys. 12. W skład przykanalika wchodzi studzienka kanalizacyjna przelotowa lub połączeniowa.
Rys. 12. Obszar zasięgu działania instalacji kanalizacyjnej [2, s.97]
Ścieki bytowe oraz deszczowe należy odprowadzać do zewnętrznych sieci kanalizacyjnych. W przypadku braku takich sieci ścieki bytowo–gospodarcze należy odprowadzić do lokalnej oczyszczalni ścieków lub do zbiornika bezodpływowego, natomiast ścieki deszczowe można rozsączyć w gruncie lub kierować do rowów odwadniających (melioracyjnych) po uzyskaniu zgody właściciela tych urządzeń. Należy zapewnić takie warunki odpływu wód opadowych, aby nie następowało zalewanie powierzchni sąsiednich nieruchomości. Należy stosować materiały i urządzenia zapewniające utrzymanie szczelności instalacji. Każda nieruchomość powinna mieć własne podłączenie kanalizacyjne do istniejącej sieci kanalizacyjnej. W przypadkach uzasadnionych względami technicznymi lub ekonomicznymi dopuszcza się budowę wspólnego podłączenia dla kilku nieruchomości. W przypadku zewnętrznej sieci kanalizacyjnej rozdzielczej należy stosować przewody odpływowe i podłączenia kanalizacyjne oddzielnie dla ścieków bytowych i deszczowych. Podłączenie instalacji kanalizacyjnej do sieci zewnętrznej powinno odpowiadać warunkom ustalonym z przedsiębiorstwem eksploatującym sieć kanalizacyjną. Dopuszcza się wykorzystanie ścieków deszczowych do płukania przewodów instalacji kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki bytowe. Skanalizowanie piwnic i innych pomieszczeń położonych poniżej maksymalnego poziomu ścieków w zewnętrznej sieci kanalizacyjnej, wymaga uzgodnienia z przedsiębiorstwem eksploatującym sieć kanalizacyjną. Dla ścieków, których jakość nie odpowiada warunkom określonym w przepisach, przed wprowadzeniem ich do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej należy zastosować urządzenia do wstępnego oczyszczania. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
43
Materiały stosowane w instalacjach kanalizacyjnych, przybory sanitarne, urządzenia i elementy instalacji powinny odpowiadać wymaganiom odnośnych norm i aprobat. Dobór materiału uzależniony jest od temperatury odprowadzanych ścieków i stopnia ich agresywności. Podobnie jak przy projektowaniu instalacji wodociągowych, również dla instalacji kanalizacyjnych stosuje się pojęcie obliczeniowego przepływu ścieków, który służy do sprawdzania hydraulicznych warunków pracy instalacji kanalizacyjnej. Dla instalacji kanalizacyjnych oprócz ścieków powstających w wyniku zużywania wody dostarczonej instalacją wodociągową dopływają również ścieki deszczowe. Powstaje wobec tego konieczność określenia przepływów obliczeniowych ścieków bytowych ścieków deszczowych. Do wyznaczenia przepływu obliczeniowego ścieków bytowych w normie PN– 92/B–01707 zalecono stosowanie metod przyjętych z normy DIN 1986. Obliczeniowy przepływ ścieków ustala się na podstawie sumy jednostkowych odpływów z poszczególnych przyborów sanitarnych i urządzeń (pralki, zmywarki) z uwzględnieniem równomierności ich działania. Przepływ obliczeniowy ścieków q oblicza się ze wzoru: K – odpływ charakterystyczny w dm3/s, zależy od przeznaczenia budynku, q=K⋅
∑ AW
s
, [dm3 / s]
AWs – równoważnik odpływu, wartość bezwymiarowa. Dla przyborów sanitarnych i urządzeń określono wartość AWs na podstawie intensywności odpływu ścieków z danego przyboru qp i odpływu jednostkowego q1 = 1 dm3/s Jak wynika ze wzoru wartość AWs, pod względem liczbowym jest równa wartości qp, ale AW
s
=
q
p
=
q
p
[dm3
/s]
3
q1 1 ,0 [dm /s] wyrażona bezwymiarowo. Wartość K zależy od charakteru budynku i przyjmuje się ją z tabeli 7, natomiast wartości równoważników AWs zestawiono w tabeli 8. Tabela 7. Wielkości odpływów charakterystycznych wg PN–92/B–01707 Charakter budynku
K [dm3/s]
Budynki mieszkalne, restauracje, hotele, budynki biurowe Szkoły, szpitale, duże obiekty gastronomiczne i hotelowe Pralnie, natryski zbiorowe Laboratoria w zakładach przemysłowych
0,5 0,7 1,0*) 1,2
*) Jeżeli nie są znane inne, określone wartości odpływów Tabela 8. Wielkości równoważników odpływu dla przyborów sanitarnych i urządzeń oraz średnice pojedynczych podejść odpowiadających danym przyborom wg PN–92/B–01707 Przybór sanitarny lub rodzaj przewodu Umywalka, bidet Zlewozmywak, zlew, zmywarka do naczyń, pralka automatyczna do 6 kg bielizny z osobnym syfonem Pralka automatyczna 6 – 12 kg bielizny Maszyny do mycia naczyń (profesjonalne) Pisuary (pojedyncze) Wpusty podłogowe: Dn = 0,05 m Dn = 0,07 m Dn = 0,10 m Miska ustępowa Natrysk, umywalka do nóg Wanna podłączona bezpośrednio z pionem Wanna podłączona bezpośrednio – podejście o długości do 1 m prowadzone pod stropem i połączone następnie do przewodu o średnicy 0,07 m Wanna lub natrysk podłączone pośrednio przez wpust podłogowy przy długości podejścia do 2 m Wanna jw. przy długości podejścia ponad 2 m Przewód łączący przelew wanny z jej odpływem
Jednostka odpływu [AWs] 0,5 1,0
Średnica podejścia [m] 0,04 0,05
1,5 2,0 0,5
0,07 0,1 0,05
1,0 1,5 2,0 2,5 1,0 1,0 1,0
0,05 0,07 0,10 0,10 0,05 0,05 0,04
1,0
0,05
1,0 –
0,07 min. 0,032
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
44
Pisuary zbiorowe o liczbie miejsc: do 2 3–4 5–6 powyżej 6
0,5 1,0 1,5 2,0
0,07 0,07 0,07 0,10
Obliczeniowy przepływ ścieków deszczowych qd oblicza się ze wzoru: q d =ψ ⋅ A ⋅
I [ dm 3 / s ] 10 000
ψ – współczynnik spływu (bezwymiarowy), a – powierzchnia odwadniana [m2], I – miarodajne natężenie deszczu [dm3/(s⋅ha)]. Wartość współczynnika spływu zależy od rodzaju pokrycia powierzchni na którą pada deszcz i należy go przyjmować zgodnie z tabelą 9. Tabela 9. Wartości współczynników spływu wg PN–92/B–01707 Rodzaj powierzchni Dachy o nachyleniu powyżej 15 Dachy o nachyleniu poniżej 15 Dachy żwirowe Ogrody dachowe Rampy i myjnie samochodowe Płyty z zalewanymi spoinami, pokryte papą lub betonem Chodniki pokryte płytami Chodniki nie pokryte płytami, podwórza i aleje Place do gier i place sportowe Ogrody Parki
Współczynnik spływu ψ 1,0 0,8 0,5 0,3 1,0 0,9 0,6 0,5 0,25 0,10 – 0,15 0,05
Wartość współczynnika spływu ψ ujmuje zmniejszenie ilości odpływających do kanału ścieków deszczowych ze względu na parowanie i wsiąkanie w teren, może on być zdefiniowany jako stosunek ilości ścieków, które spłyną do kanału qspł. do ilości deszczu, który spadł na daną powierzchnię qop.: ψ = qspł. / qop. ≤ 1 Miarodajne natężenie deszczu zgodnie z PN–92/B–01707 można przyjmować jako równe 150, 200, 300, i 400 dm3/(s⋅ha), zaleca się przyjmować natężenie nie mniejsze niż I = 300 dm3/(s⋅ha). Podstawą wyjściową do projektowania instalacji kanalizacyjnej jest projekt architektoniczno-budowlany (rzuty i przekroje) oraz warunki techniczne otrzymane od dysponenta miejskiej sieci kanalizacyjnej. − − − − − −
Zasady projektowania instalacji kanalizacji bytowo-gospodarczej polegają na: ustaleniu sposobu odprowadzenia ścieków, ustaleniu podstawowych danych dotyczących części budowlanej, ustaleniu wyposażenia sanitarnego budynku, w tym poszczególnych pomieszczeń, a w konsekwencji określeniu ilości i rodzaju przyborów sanitarnych, rozmieszczenie przyborów sanitarnych i usytuowanie pionów kanalizacyjnych, wykonaniu schematu podłączenia poszczególnych przyborów sanitarnych do pionów kanalizacyjnych, wykonaniu obliczeń hydraulicznego obciążenia pionów i przewodu odpływowego (obliczenia te wygodnie jest przeprowadzić w postaci tabelarycznej – propozycja wzoru tabela 10),
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
45
Tabela 10. Zestawienie wyników obliczeń hydraulicznych [źródło własne] Suma AWs Suma AWs od Przepływ Średnica oblioczeniowy przewodu Odcinek na odcinku początku przewodu początek koniec [–] [–] q [dm /s] D [m]
i [%]
1
7
− − − − − − − − − − − −
2
3
4
5
6
Spadek przewodu
Uwagi
8
weryfikacji obliczeń polegającej na sprawdzeniu obciążenia hydraulicznego danego pionu (sprawdzenie średnicy), naniesieniu średnic podejść, pionów, przewodów odpływowych na rzuty i przekroje, zwymiarowaniu, opisaniu uzbrojenia, sprawdzeniu kolejności i poprawności wykonanych czynności i ewentualne wprowadzenie korekt, wykonaniu rozwinięcia instalacji kanalizacyjnej, wykonaniu opisu technicznego, strony tytułowej, spisu treści i rysunków, zebraniu w całość w sposób trwały wszystkich elementów projektu. Zasady projektowania instalacji kanalizacji deszczowej polegają na: ustaleniu sposobu odprowadzenia ścieków, ustaleniu podstawowych danych dotyczących części budowlanej, ustaleniu powierzchni spływu i w oparciu o natężenie deszczu miarodajnego określenie ilości ścieków deszczowych, rozmieszczeniu urządzeń do odbioru ścieków deszczowych (np. wpusty, rynny), wykonaniu schematu podłączenia poszczególnych urządzeń do pionów kanalizacyjnych, wykonaniu obliczeń hydraulicznego obciążenia pionów i przewodu odpływowego (obliczenia te wygodnie jest przeprowadzić analogicznie jak wyżej w postaci tabelarycznej).
4.7.2. Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie zasady należy spełnić przy projektowaniu podłączenia do sieci kanalizacji ogólnospławnej? 2. Jakie zasady należy spełnić przy projektowaniu podłączenia do sieci kanalizacji rozdzielczej? 3. Gdzie i z kim uzgadniamy podłączenie instalacji kanalizacyjnej do sieci zewnętrznej? 4. Gdzie odprowadzamy ścieki deszczowe w przypadku braku zewnętrznych sieci kanalizacyjnych? 5. Jak ustala się obliczeniowy przepływ ścieków bytowo-gospodarczych? 6. Na jakiej podstawie ustala się wartość równiak odpływu AWs? 7. Od czego zależy wartość odpływu charakterystycznego? 8. W jakich jednostkach obliczamy przepływ ścieków bytowo-gospodarczych? 9. Co to są równoważniki odpływów i od czego zależą? 10. Jak ustala się obliczeniowy przepływ ścieków deszczowych? 11. Od czego zależy wartość współczynnika spływu? 12. Jak można przyjmować miarodajne natężenie deszczu?
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
46
4.7.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Na podstawie rozrzuconych na stole kartek samoprzylepnych z pojedynczymi zasadami projektowania instalacji kanalizacyjnej uporządkuj je w kolejności od najważniejszej do najmniej istotnej. Kartki ponumeruj i kolejno naklej na arkusz szarego papieru. Rozwiązanie uzasadnij wypisując obok własną argumentację. Porównaj swoje rozwiązanie z rozwiązaniami kolegów oraz zapoznaj się z ich argumentacją. Wnioski wpisz do notatnika. Sposób wykonania ćwiczenia
2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13)
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: przeczytać i przeanalizować materiał nauczania oraz literaturę z rozdziału 6 dotyczącą projektowania instalacji kanalizacyjnych, zapoznać się z informacjami zapisanymi na samoprzylepnych kartkach, uporządkować w kolejności kartki, przemyśleć i ewentualnie zweryfikować własną opinię, ponumerować kartki, przykleić je w kolejności do arkusza szarego papieru, wypisać własną argumentację przy każdej kartce, zaprezentować efekty swojej pracy, porównać wynik z rozwiązaniami innych uczniów, podjąć konstruktywną dyskusję, wyciągnąć wnioski, uwagi i wnioski zapisać w notatniku, dokonać samooceny wykonanej pracy.
− − −
Wyposażenie stanowiska pracy: notatnik, przybory do pisania, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji kanalizacyjnych.
1)
Ćwiczenie 2 Oblicz przepływ obliczeniowy ścieków dla pojedynczego mieszkania znajdującego się na najwyższej kondygnacji budynku, przy założeniu, że jego wyposażenie w przybory sanitarne jest następujące: zlewozmywak (1 szt.), wanna (1 szt.), umywalka (1 szt.), miska ustępowa (1 szt.), pralka automatyczna (1 szt.). Sposób wykonania ćwiczenia
1) 2) 3) 4) 5) 6)
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: wypisać wyposażenie sanitarne zadanego mieszkania, wypisać wartości równoważników odpływu dla każdego przyboru, obliczyć sumę równoważników odpływu, obliczyć przepływ, zaprezentować efekty swojej pracy, dokonać samooceny wykonanej pracy.
−
Wyposażenie stanowiska pracy: PN/92/B–01707,
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
47
− − − −
notatnik, przybory do pisania, kalkulator, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji kanalizacyjnych.
Ćwiczenie 3 Oblicz przepływ obliczeniowy ścieków dla całego pionu kanalizacyjnego w budynku mieszkalnym czterokondygnacyjnym, przy założeniu, że pojedynczy apartament jest wyposażony w przybory sanitarne: zlewozmywak (1 szt.), zmywarka do naczyń (1 szt.), wanna (1 szt.), natrysk (1 szt.), umywalka (2 szt.), miska ustępowa (1 szt.), bidet (1 szt.), pralka automatyczna (1 szt.). Sposób wykonania ćwiczenia
4) 5) 6) 7)
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: wypisać wyposażenie sanitarne pojedynczego apartamentu, wypisać wartości równoważników odpływu dla każdego przyboru, obliczyć sumę równoważników odpływu pamiętając o zasadzie niejednoczesności korzystania z przyborów sanitarnych, obliczyć przepływ dla pojedynczego apartamentu, obliczyć przepływ dla całego pionu, zaprezentować efekty swojej pracy, dokonać samooceny wykonanej pracy.
− − − − −
Wyposażenie stanowiska pracy: PN/92/B–01707, notatnik, przybory do pisania, kalkulator, literatura z rozdziału 6 dotycząca instalacji kanalizacyjnych.
1) 2) 3)
4.7.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1)
podać, gdzie na naszym terenie uzgadniamy podłączenie instalacji kanalizacyjnej do zewnętrznej sieci miejskiej? 2) wyjaśnić, gdzie odprowadzamy ścieki deszczowe w przypadku braku zewnętrznych sieci kanalizacyjnych? 3) wyjaśnić, jakie warunki powinna spełniać instalacja kanalizacyjna? 4) wyjaśnić, jak ustala się obliczeniowy przepływ ścieków bytowych? 5) wyjaśnić, na jakiej podstawie ustala się wartość równiak odpływu AWs? 6) wyjaśnić, od czego zależy wartość odpływu charakterystycznego? 7) określić, jakich jednostkach obliczamy przepływ ścieków bytowych? 8) wyjaśnić, co to są równoważniki odpływów? 9) wyjaśnić, jak ustala się obliczeniowy przepływ ścieków deszczowych? 10) wyjaśnić, od czego zależy wartość współczynnika spływu? 11) określić, jak można przyjmować miarodajne natężenie deszczu? „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
48
4.8.
Wymiarowanie instalacji kanalizacyjnych
4.8.1. Materiał nauczania Wymiarowanie instalacji kanalizacyjnej polega na określeniu średnic podejść kanalizacyjnych, pionów i przewodów odpływowych oraz na określeniu spadków przewodów odpływowych. Wymiarowanie instalacji kanalizacyjnej omówiono w oparciu o podział instalacji kanalizacyjnej na: podejścia kanalizacyjne, piony oraz przewody odpływowe. Podejścia kanalizacyjne Średnica podejścia nie może być mniejsza od średnicy wylotu z przyboru sanitarnego. Dla pojedynczych przyborów sanitarnych przyjmuje się następujące średnice podejść: − dla miski ustępowej: 0,1 m, − dla zlewozmywaka i wanny: 0,05 m, − dla umywalki i bidetu: 0,04 m. Połączenia przyborów do pionów w rozwiązaniach indywidualnych pokazano na rys. 13.
Rys. 13. Schematy podejść kanalizacyjnych wykonywanych b) typowych. 1 – podejście, 2 – pion kanalizacyjny [2, s.1 11]:
indywidualnie,
Podejścia kanalizacyjne wykonuje się ze spadkiem minimum 2%. Szczegółowe wymagania dotyczące projektowania instalacji kanalizacyjnych w budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych zawiera norma PN–92/B–01707. Pojedyncze podejścia do umywalek, zlewów i bidetów o średnicy 0,04 m nie powinny mieć maksymalnie 3 zmiany kierunku trasy do miejsca włączenia do pionu kanalizacyjnego. W przypadku, gdy warunek ten jest niemożliwy do spełnienia należy średnicę zwiększyć o jeden rozmiar (tzn. do 0,05 m). Długość podejścia nie powinna przekraczać 3 m dla średnic 0,04 m i 0,05 m oraz 5 m dla średnic 0,07 m (przy różnicy wysokości między syfonem a punktem podłączenia do pionu H mniejszej od 1 m), jak pokazano na rys. 14 a i b. Przy większych długościach podejść L lub wartościach H wynoszących od 1 do 3 m należy zwiększyć średnicę podejścia o jeden wymiar (rys. 14 c, d) lub wykonać dodatkową wentylację (rys. 14 e). Podejścia do misek ustępowych o średnicy 0,10 m, nie wentylowane, nie mogą być oddalone od pionu więcej niż 1 m, zaś różnica wysokości H nie może przekraczać 3 m (rys. 14 f). Podejścia o większej różnicy wysokości H niż 3 m należy wyposażyć w dodatkową wentylację [2]. Długie podejście do przyboru sanitarnego można wentylować przez przewód (obejście) połączony z pionem kanalizacyjnym pod stropem kondygnacji lub przez zainstalowanie specjalnego zaworu napowietrzającego o średnicy 0,05; 0,07 i 0,1 m. Wentylację długiego podejścia kanalizacyjnego pokazano na rys. 15 [2]. Wymagania dla podejść wentylowanych i niewentylowanych znajdują się w normie PN–EN 12056.
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
49
Rys. 14. Schematy podejść do przyborów sanitarnych [2, s. 112]
Rys. 15. Wentylacja długiego podejścia kanalizacyjnego a) z obejściem wentylacyjnym, b) z zaworem napowietrzającym. 1 – pion, 2 – podejście, 3 – przewód wentylacyjny, 4 – zawór napowietrzający [2, s. 114]:
Pion kanalizacyjny Pion na całej wysokości powinien mieć jednakową średnicę, przy czym jego średnica powinna być co najmniej równa największej średnicy podejścia podłączonego do pionu. Jeżeli do pionu podłączona jest miska ustępowa, z podejściem o średnicy 0,1 m, to pion musi
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
50
mieć również średnicę 0,1 m. Piony o średnicy 0,05 m można stosować wyjątkowo przy odprowadzaniu ścieków z pojedynczej umywalki lub zlewu czy zlewozmywaka [2]. Zależnie od rodzaju połączonych przyborów sanitarnych i obciążenia hydraulicznego stosuje się piony o średnicach 0,07 do 0,15 m, najczęściej stosuje się piony o średnicach 0,07 i 0,1 m. Nad połacią dachową pion jest zakończony rurą wywiewną. Średnica rury wywiewnej może być równa lub większa od średnicy pionu. W dolnej części, przed przejściem w przewód odpływowy, powinna być umieszczona w pionie rewizja, niezbędna dla eksploatacji instalacji [2]. Schematy pionów kanalizacyjnych pokazano na rys. 16. Pion najłatwiej jest prowadzić na całej jego długości, tj. od rury wywiewnej do przewodu odpływowego ułożonego pod podłogą w piwnicy, bez zmian kierunku przepływu ścieków (rys. 16 a). Nie zawsze jednak jest to możliwe. Jeżeli część piwnic zajmują pomieszczenia takie jak np. magazyny lub garaże, może zajść konieczność podwieszenia części przewodów pod stropem w piwnicy i w dogodnym miejscu usytuowania przewodu zbiorczego pod podłogą w piwnicy, do którego odpływają ścieki z kilku pionów. Taki sposób rozwiązania sieci pokazano na rys. 16 b [2].
Rys. 16.
Piony kanalizacyjne [2, s.117]: a) bez zmiany kierunku, b) z podwieszonym przewodem odpływowym. 1 – rura wywiewna, 2 – pion kanalizacyjny, 3 – rewizja, 4 – przewód odpływowy
Pion kanalizacyjny przeznaczony do odprowadzania ścieków bytowo–gospodarczych składa się z części wentylacyjnej i części odpływowej, do której połączone są podejścia kanalizacyjne. Rozróżnia się piony z wentylacją główną lub wentylacją boczną. Przewody odpływowe Wymiarowanie przewodów odpływowych kanalizacji bytowo–gospodarczej lub ogólnospławnej wykonuje się po uprzednim wyznaczeniu natężenia przepływu ścieków, czyli ogólnej ilości ścieków. Średnicę przewodu określa się na podstawie krzywej sprawności lub na podstawie nomogramów. Znając przepływ obliczeniowy ścieków Q lub sumę AWs dobiera się średnicę i spadek przewodu odpływowego. Następnie z nomogramu dla określonego napełniania granicznego (h/d = 0,5 do 1,0) i przyjętego materiału rur (żeliwne, kamionkowe, PVC) można odczytać wartość przepływu dopuszczalnego i odpowiadającej temu przepływowi prędkości. Jeżeli przepływ obliczeniowy jest mniejszy od przepływu dopuszczalnego, to dobór średnicy uważa się za poprawny [2]. Obliczenia hydrauliczne przewodów polegają najczęściej na sprawdzeniu prędkości przepływu i napełnienia w kanale przy znanym (założonym) spadku dna kanału i przepływie. Średnią prędkość przepływu ścieków w poprzecznym przekroju kanału można obliczyć przy pomocy wzoru Chézy’ego:
v=C⋅
Rh ⋅ i [m / s ]
„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
51
v – prędkość przepływu ścieków w kanale [m/s], C – współczynnik zależny od oporów przepływu [m0,5/s], Rh – promień hydrauliczny [m], i – spadek dna kanału [‰]. Wzór Chézy’ego został wprowadzony na podstawie równań Bernouliego dla dwóch przekrojów kanału, oddalonych od siebie o pewną odległość L. Najpopularniejszą zależnością do obliczania prędkości przepływu w kanałach jest wzór Manninga [2]: v =
2 1 ⋅ Rh 3 ⋅i n
1
2
[m / s]n – współczynnik szorstkości wartość stała, niezależny od materiału kanału, n = 0,013. Objętościowe natężenie przepływu określa się ze wzoru Chézy’ego [2]: Q = v⋅F = C ⋅F ⋅
Rh ⋅ i
[ dm 3 / s ]lub na podstawie zależności Manninga [2]: Q = v ⋅F =
2 1 1 ⋅ F ⋅ R h 3 ⋅ i 2 [ dm n
3
/ s]
F – pole przekroju części kanału napełnionego ściekami [m2]. Wzory Chézy’ego i Manninga umożliwiają obliczanie strat hydraulicznych na długości kanału. Ze względu na uwikłaną postać tych wzorów praktyczne obliczanie prowadzi się z wykorzystaniem tablic i nomogramów. Dla potrzeb instalacji kanalizacyjnej stosuje się krzywą sprawności dla przekrojów kołowych (rys. 17) oraz tablice przepływów i prędkości przy całkowitym napełnieniu.
Rys. 17. Krzywe sprawności przekroju kołowego według wzoru Manninga [6, s.104, 153] „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
52
Obliczenia z zastosowaniem krzywej sprawności 1. Przyjmuje się dane: − przepływ ścieków Q w obliczanym przewodzie [dm3/s], − spadek dna kanału i1 [%], − średnica przepływu d [mm]. 2. Z tablic przepływów i prędkości przy całkowitym napełnieniu odczytuje się: − w
Podcast: PORADNIK PROJEKTANTA INSTALACJI SANITARNYCH – PREMIERA!
Zapraszam do odsłuchania pierwszego odcinka podcastu PORADNIK PROJEKTANTA.
Słuchaj tutaj:
http://bit.ly/Podcast_PORADNIK_PROJEKTANTA_premiera_LI
Podcast dla inżynierów i projektantów instalacji sanitarnych oraz przedsiębiorców.
Podcast o projektowaniu instalacji, skutecznym marketingu i reklamie biura projektów, pozyskiwaniu zleceń i wycenie prac projektowych.
W pierwszym odcinku mówię:
Kim jestem i jaka jest moja historia.
Dlaczego piszę bloga.
Dlaczego zdecydowałem się nagrywać podcast.
Ile zarabiałem 12 lat temu jako asystent projektanta instalacji sanitarnych.
Jakie instalacje obecnie projektuje.
O czym będzie podcast.
Moje plany na przyszłość.
Nowe odcinki planuje początkowo co miesiąc. Nie chcę obiecywać większej częstotliwości, aby nie spalić podcastu i swojej motywacji 🙂
Podcastu możecie słuchać na blogu dzięki wbudowanemu odtwarzaczowi lub na smartfonie, w Google Podcasts lub w aplikacji Spotify. Wystarczy, że w wyszukiwarce Spotify wpiszecie: “poradnik projektanta”.
Niedługo dodam podcast do Apple Podcasts.
Słuchaj tutaj:
http://bit.ly/Podcast_PORADNIK_PROJEKTANTA_premiera_LI
Pozdrawiam serdecznie
Adam Masłowski
Projektant instalacji sanitarnych, autor bloga poradnikprojektanta.pl
Ile zarabia projektant instalacji sanitarnych (HVAC)?
Dowiedz się, od czego zależy Twoje wynagrodzenie.
Sprawdź, na jaką pensję może liczyć osoba z Twoimi kwalifikacjami.
Zastanawiasz się, ile zarabiają inni na Twoim stanowisku?
Sprawdź, jak są wynagradzani inni na Twoim stanowisku.
Porównaj swoje wynagrodzenie do osób o podobnych kwalifikacjach!
Nie wszyscy zatrudnieni na tym samym stanowisku zarabiają tyle samo. Pensje projektantów instalacji sanitarnych (HVAC) zależą od czynników takich jak:
Poszukujesz szczegółowych danych o wynagrodzeniach projektantów instalacji sanitarnych (HVAC) lub na innych stanowiskach?
Miesięczne wynagrodzenie całkowite ( mediana *) na tym stanowisku wynosi 5 980 PLN brutto. Co drugi projektant instalacji sanitarnych (HVAC) otrzymuje pensję od 4 960 PLN do 6 990 PLN. 25% najgorzej wynagradzanych projektantów instalacji sanitarnych (HVAC) zarabia poniżej 4 960 PLN brutto. Na zarobki powyżej 6 990 PLN brutto może liczyć grupa 25% najlepiej opłacanych projektantów instalacji sanitarnych (HVAC).
Powyższe dane mają charakter orientacyjny i udostępniane są bezpłatnie jedynie do użytku osobistego (niekomercyjnego).
Ich wykorzystywanie w celach komercyjnych (np. doradztwo, granty, ustalanie wynagrodzeń w firmie) wymaga zakupu raportu premium dla wybranego stanowiska. Z aplikacji można również korzystać po wykupeniu dostępu do strefy premium portalu wynagrodzenia.pl bądź uzyskaniu pisemnej zgody Sedlak & Sedlak
Nasi respondenci pochodzą z całej Polski. Osoby przekazujące nam dane pracują m.in. w Warszawie, Krakowie, Łodzi, Wrocławiu, Poznaniu, Gdańsku, Szczecinie, Bydgoszczy, Lublinie, Katowicach, Białymstoku, Gdyni, Częstochowie, Radomiu, Sosnowcu, Toruniu, Kielcach, Gliwicach, Zabrzu, Bytomiu, Rzeszowie, Olsztynie, Bielsko-Białej, Tychach, Opolu.
O czym trzeba pamiętać przy projektowaniu instalacji elektrycznej? – DAWsystem
Instalacja elektryczna ma ogromny wpływ na komfort życia. W związku z tym należy zwrócić na nią szczególną uwagę podczas projektowania. W przeciwnym wypadku korzystanie z podpiętych do niej urządzeń RTV, AGD i innych może sprawić więcej problemów niż pożytku. Projektowanie instalacji elektrycznych wymaga więc dobrego przemyślenia. Dzięki naszemu poradnikowi można dowiedzieć się o najważniejszych kwestiach z tym związanych.
Podstawowe zasady projektowania instalacji elektrycznych
Na samym początku należy się odpowiednio przygotować do tworzenia planu. Bez podstawowej wiedzy na temat liczby i rodzaju urządzeń elektrycznych, które mają docelowo znaleźć się w mieszkaniu, nie da się przejść dalej. Trzeba przy tym od razu zaplanować ich rozmieszczenie. Jeśli w danym miejscu mają zostać postawiona np. mikrofalówka oraz ekspres do kawy, to lepiej, aby był łatwy dostęp do gniazdka elektrycznego. W przeciwnym razie kable będą przeszkadzać w aranżacji wnętrza. A w najgorszym wypadku stwarzać ryzyko uszkodzenia albo przewodów, albo samych urządzeń.
Liczba urządzeń jest równie ważna, co ich umieszczenie. Wystarczy wyobrazić sobie sytuację, w której pojedyncze gniazdko musi obsłużyć dwa, trzy, albo nawet więcej sprzętów elektrycznych. Wówczas trzeba posiłkować się przedłużaczami oraz rozgałęziaczami, co nie zalicza się do optymalnych rozwiązań. Trzeba bowiem pamiętać, że obwody elektryczne posiadają odrębne zabezpieczenia przed przeciążeniem oraz potencjalnym zwarciem w tablicy rozdzielczej. Zbyt wiele urządzeń podłączonych do nieprzystosowanego gniazdka może więc skutkować awarią. Dlatego właśnie projekt instalacji elektrycznej domu powinien brać pod uwagę wszystkie zmienne. A nawet wybiegać nieco w przyszłość. Założenie, że w kuchni albo salonie znajdzie się kiedyś dodatkowy sprzęt (np. zmywarka czy zestaw kina domowego) pozwoli odpowiednio zabezpieczyć instalację. Niewykorzystywane gniazdka nie niszczeją, a ich montaż nie jest taki drogi, warto więc zainwestować w kilka dodatkowych elementów.
Projekt elektryki w domu uwzględniający rozmieszczenie przewodów
Przewody służą połączeniu każdego elementu instalacji. Od nich zależy nie tylko bezpieczeństwo domu, ale również wygoda użytkowania sprzętów. Wobec tego nie można zapomnieć o właściwym projekcie. Powinien on uwzględniać kilka faktów. Po pierwsze, najlepiej zastosować pionowe i poziome ułożenie przewodów, a unikać stosowania skosów. Po drugie, przewody nie powinny znajdować się bliżej niż 15-20 cm od krawędzi ściany. Trzecią ważną zasadą projektowania instalacji elektrycznych jest zaś dywersyfikacja instalacji na kilka obwodów. Dzięki temu w przypadku awarii wciąż można korzystać z części dostępnych w domu urządzeń czy oświetlenia.
Projekt instalacji elektrycznej w mieszkaniu – podsumowanie
Powyższe zasady nie są trudne w realizacji. Można wręcz uznać je za intuicyjne. Łatwo jednak o nich zapomnieć, jeśli nie ma się kontaktu z techniczną stroną instalacji elektrycznych na co dzień. Dlatego zawsze można skorzystać z pomocy doświadczonych fachowców, którzy nie tylko zajmą się montażem instalacji elektrycznej, ale pomogą w jej zaprojektowaniu.
INSTALACJE SANITARNE – CO WCHODZI W ICH SKŁAD? – Metalik – instalacje sanitarne i aranżacje łazienek
Instalacje sanitarne to zespół wszystkich instalacji budowlanych w środku i na zewnątrz budynku doprowadzających do niego wodę, powietrze i gaz. Najważniejsze instalacje to instalacja grzewcza, kanalizacyjna, wodna, gazowa i wentylacyjna.
Każda z wymienionych instalacji składa się z wielu mniejszych elementów. Wyróżniamy urządzenia zasilające (np. kotły, pompy, wymienniki), urządzenia wykorzystywania (np. baterie, grzejniki i urządzenia sanitarne) oraz przewody, którymi woda przepływa między jednymi a drugimi.
PODSTAWOWE ELEMENTY INSTALACJI SANITARNEJ:
Podejścia – odcinki rur łączące urządzenia sanitarne z pionami kanalizacyjnymi.
odcinki rur łączące urządzenia sanitarne z pionami kanalizacyjnymi. Poziomy kanalizacyjne – przewód odpływowy, do którego spływają ścieki z jednego lub kilku pionów.
przewód odpływowy, do którego spływają ścieki z jednego lub kilku pionów. Przykanalik – przewód zbiorczy, który odprowadza ścieki z wewnętrznych poziomów kanalizacyjnych do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej lub szamba.
przewód zbiorczy, który odprowadza ścieki z wewnętrznych poziomów kanalizacyjnych do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej lub szamba. Syfon – zamknięcie wodne, uniemożliwiające przedostanie się gazów z instalacji kanalizacyjnej do pomieszczeń, w których zainstalowane są urządzenia sanitarne.
zamknięcie wodne, uniemożliwiające przedostanie się gazów z instalacji kanalizacyjnej do pomieszczeń, w których zainstalowane są urządzenia sanitarne. Wpust – urządzenie zbierające ścieki z odwadnianej powierzchni.
urządzenie zbierające ścieki z odwadnianej powierzchni. Czyszczak – szczelnie zamykany otwór rewizyjny, który umożliwia oczyszczenie niedrożnego odcinka przewodów kanalizacyjnych.
szczelnie zamykany otwór rewizyjny, który umożliwia oczyszczenie niedrożnego odcinka przewodów kanalizacyjnych. Przewody wentylacyjne – napowietrzają kanalizację i usuwają z niej gazy, które tworzą się podczas rozkładu ścieków.
napowietrzają kanalizację i usuwają z niej gazy, które tworzą się podczas rozkładu ścieków. Zabezpieczenia przeciwzalewowe – zapobiegają zalewaniu nisko położonych pomieszczeń, takich jak garaż czy piwnica, przez ścieki cofające się z kanalizacji zewnętrznej.
Podstawowe elementy instalacji wodnej to oczywiście rury. Mają różną średnicę oraz wykonane są z różnych materiałów. Średnica rury dopasowana jest zazwyczaj do potrzeb odbiornika, inna będzie potrzebna do baterii umywalkowej, inna do baterii wannowej. Rury odprowadzające wodę mają większą średnicę.
Woda dostarczana do domu wymaga czasem oczyszczenia. W takim przypadku warto pomyśleć o zakupie i instalacji filtrów. Można je zamontować w piwnicy, w miejscu doprowadzenia wody.
Uprawnienia sanitarne
Uprawnienia sanitarne czyli uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych są niezbędne do sprawowania samodzielnych funkcji technicznych na budowie ( jako kierownik budowy, projektant lub inspektor nadzoru ) instalacji i urządzeń sanitarnych oraz przy ich projektowaniu. Nadawane są przez organy PIIB inżynierom z odpowiednim wykształceniem, którzy odbędą praktykę zawodową oraz zdadzą specjalistyczny egzamin z przepisów prawa oraz praktyki zawodowej.
Zakres i rodzaje
uprawnienia sanitarne bez ograniczeń uprawniają posiadacza do projektowania obiektu budowlanego lub kierowania robotami budowlanymi związanymi z obiektem budowlanym, takim jak:
sieci i instalacje cieplne
sieci i instalacje wentylacyjne
sieci i instalacje gazowe
sieci i instalacje wodociągowe oraz kanalizacyjne
uprawnienia sanitarne w ograniczonym zakresie umożliwiają projektowanie lub kierowanie robotami budowlanymi przy wykonywaniu instalacji: cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych, kanalizacyjnych wraz z przyłączami i instalowaniem tych urządzeń dla obiektów budowlanych o kubaturze do 1000 m3.
Wymagania
Do uzyskania uprawnień budowlanych sanitarnych wymagane jest posiadanie odpowiedniego wykształcenia oraz zależnej od niego praktyki zawodowej.
Uprawnienia sanitarne do projektowania bez ograniczeń wymagają ukończenia jednego z kierunków studiów drugiego stopnia:
energetyka
inżynieria środowiska
inżynieria naftowa
inżynieria gazownicza
wiertnictwo nafty i gazu
oraz odbycia rocznej praktyki projektowej i rocznej praktyki na budowie
Uzyskanie uprawnień sanitarnych do kierowania robotami bez ograniczeń także wymaga ukończenia jednego z wcześniej wskazanych kierunków studiów a także odbycia jeden i pół roku praktyki wykonawczej na budowie.
Wymagania odnośnie wykształcenia oraz praktyki zawodowej dla pozostałych zakresów uprawnień ( ograniczonych oraz w łączonym zakresie ) mogą być nieco inne.
Kto nadaje?
Nadawanie uprawnień w specjalności instalacje sanitarne należy do kompetencji okręgowych komisji kwalifikacyjnych Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa. Po uzyskaniu uprawnień należy złożyć wniosek o wpis na listę członków samorządu zawodowego inżynierów ( PIIB ), który zrzesza wszystkie osoby z uprawnieniami budowlanymi.
Jak zdobyć?
Uprawnienia budowlane w specjalności sanitarnej nadają organy Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa. Niezbędne jest posiadanie odpowiedniego wykształcenia i praktyki zawodowej. Kandydaci do uprawnień sanitarnych muszą przejść proces kwalifikacyjny oraz zdać specjalistyczny egzamin na uprawnienia budowlane sanitarne.
Egzaminy odbywają się dwa razy w roku na wiosnę oraz jesienią. W poszczególnych miastach wojewódzkich organizują je i przeprowadzają komisje kwalifikacyjne PIIB.
Egzamin składa się z części testowej ze znajomości przepisów oraz części ustnej. Do egzaminu w części testowej jako kurs bardzo przydatny będzie program do nauki.
Koszty
Ze zdobyciem uprawnień sanitarnych wiążą się znaczne koszty administracyjne. Zależnie od rodzaju uprawnień ( do projektowania lub kierowania lub oddzielne) koszty związane z kwalifikacją oraz egzaminem wynoszą od 1600 zł do 2200 zł.
Dodatkowo do sprawowania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie jako projektant, kierownik lub inspektor w zakresie obiektów i sieci sanitarnych konieczne jest coroczne ponoszenie opłat w wysokości prawie 500 zł. Opłata jest przeznaczona na składki członkowskie oraz obowiązkowe ubezpieczenie OC.
Co dają uprawnienia sanitarne
Posiadając uprawnienia sanitarne będziesz mógł pracować na stanowiskach wiążących się z wykonywaniem samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie: sporządzaniu projektów urządzeń, sieci i instalacji jako projektant, kierować robotami przy budowie sieci i urządzeń sanitarnych jako kierownik budowy lub kierownik robót. Nadzorowaniu robót instalacji i urządzeń jako inspektor nadzoru inwestorskiego branży sanitarnej.
Warto przeczytać
Projektowanie instalacji wodociągowej
Projektowanie instalacji wodociągowej – ważne kwestie
Standardem w każdym domu jest woda płynąca z kranu, zarówno zimna jak i ciepła. Jednak by tak się stało – należy najpierw zadbać o właściwie zaprojektowaną i wykonaną instalację. Po stronie projektanta leży obowiązek zaprojektowania takiej instalacji zgodnie z obowiązującymi przepisami i sztuką budowlaną. Dlatego w poniższym wpisie omówię podstawowe zagadnienia związane z projektowaniem wewnętrznej instalacji wody zimnej i ciepłej oraz skrótowo omówię najważniejsze kwestie projektowe. Pokażę również sposób projektowania takiej instalacji w środowisku 3D z wykorzystaniem branżowego oprogramowania Audytor SET 7.1.
Dokumentacja projektowa w projekcie budowlanym
Zgodnie z obowiązującymi przepisami [1] każdy projekt budowlany musi składać się z wielobranżowej dokumentacji technicznej. Zawiera ona część architektoniczną, konstrukcyjną, sanitarną oraz elektryczną. Każdy projekt powinien zawierać opis techniczny, obliczenia i rysunki, przy czym skalę rysunków dostosowuje się do specyfiki i charakteru obiektu budowlanego.
Branża sanitarna powinna składać się z projektu przyłączy zewnętrznych oraz instalacji wewnętrznych. Do tych drugich zaliczamy instalację wody zimnej, ciepłej, cyrkulacyjnej, kanalizacji sanitarnej oraz centralnego ogrzewania. Takie opracowanie może zostać poszerzone o projekt wentylacji mechanicznej, instalacji solarnej, fotowoltaicznej itd.
Kwestia przyłączy zewnętrznych zależy przede wszystkim od dostępności mediów w sąsiedztwie naszej działki. Jeśli mamy możliwość przyłączenia się np. do sieci wodociągowej, musimy wystąpić do zarządcy sieci o wydanie tzw. warunków przyłączeniowych. W wielu przedsiębiorstwach wygląda to bardzo podobnie – najpierw składamy wniosek o przyłączenie budynku do sieci wodociągowej. Do wniosku dołączamy mapę sytuacyjno-wysokościową – na mapie należy wskazać projektowany budynek, do którego przyłącze wodociągowe będzie doprowadzone.
Zdj. 1. Przykład wewnętrznej instalacji wodociągowej w budynku hotelowym w rozwinięciu 3D (Audytor 7.1 SET)
Wewnętrzna instalacja wodociągowa
Zgodnie z warunkami technicznymi [2] każdy budynek mieszkalny musi posiadać wewnętrzną instalację wodociągową, doprowadzającą zimną i ciepłą wodę do przyborów sanitarnych. Składa się ona z elementów liniowych do których należą najczęściej rury, łączniki i kształtki – rozprowadzające wodę po całym budynków. Ważną kwestią w instalacji wodociągowej są elementy służące do monitorowania i sterowania przepływem wody, takie jak armatura regulacyjna (zawory i kurki), armatura zabezpieczająca (filtry) czy armatura pomiarowa (wodomierze).
Instalację wodociągową wykonujemy najczęściej z rur polipropylenowych. To materiał odporny na działanie skrajnych temperatur od -40°C do 90°C. W tego typu rurach nie występuje korozja, nie gromadzą się również osady. Tłumią one wibracje i szumy mogące powstać w czasie korzystania z instalacji wodnej.
Ważną kwestią instalacji wodociągowej jest sposób przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz obieg wtórny (cyrkulacja). Ciepłą wodę użytkową realizujemy miejscowo lub centralnie, ten pierwszy przykład dotyczy np. przepływowego grzania wody przy armaturze czerpalnej. Najczęściej ciepłą wodę przygotowujemy centralnie w zasobniku pojemnościowym – tutaj zasobnik może mieć jedną lub dwie wężownicę. W przypadku pojedynczej wężownicy zasobnik jest przystosowany do współpracy tylko z jednym źródłem ciepła. W przypadku dwóch istnieje możliwość wpięcia np. niskotemperaturowego źródła ciepła (kolektory słoneczne, pompę ciepła itd.)
W zasobnikach pojemnościowych zawsze znajdziemy króciec do podłączenia cyrkulacji – dzięki pętli cyrkulacyjnej możemy skrócić czas dopływu ciepłej wody do najdalej położnego przyboru sanitarnego. Do sterowania pracą obiegu cyrkulacji najlepiej wykorzystać dedykowaną przez producentów pompę cyrkulacyjną z wbudowanym sterownikiem zegarowym. Włączenie cyrkulacji możemy zaplanować w okresach, gdy z ciepłej wody korzystamy najczęściej, czyli np. w godzinach porannych i wieczornych.
Alternatywnie, obiegiem cyrkulacji możemy sterować przy wykorzystaniu zaworu termostatycznego, tzn. termostat włączy pompę cyrkulacyjną gdy temperatura wody będzie niższa np. o 5 st. C. w porównaniu do temperatury wody w zasobniku.
Instalacja wodociągowa – wytyczne projektowe
Na etapie projektowania instalacji wodociągowej musimy przede wszystkim określić źródło zimnej wody. Budynek może zostać przyłączony do miejskiej sieci wodociągowej, alternatywnie możemy ją pobierać z własnego ujęcia – studni głębionej. Dla wielu osób, druga opcja wydaje się atrakcyjniejsza – po co płacić za wodę, skoro możemy pobierać ją własnego ujęcia? Niestety nie zawsze jest to możliwe, choćby dlatego, że woda jest głęboko lub nie jest wystarczająco czysta.
Projektując wewnętrzną instalację wody zimnej i ciepłej, musimy znać rozmieszczenie wszystkich punktów czerpalnych. Na tym etapie tworzymy trasę instalacji, dzielimy ją na poszczególne działki obliczeniowe i wyznaczamy właściwą średnicę rury. Warto zadbać o to, aby odcinki między pionami a punktami czerpalnymi były jak najkrótsze. Trzeba również pilnować, aby przewody instalacyjne nie były przewymiarowane, tzn. nie miały dużych średnic w stosunku do obliczonych potrzeb.
To działa także w drugą stronę, nie należy więc także stosować średnic mniejszych niż obliczeniowe – skutkuje to dużym oporami przepływu czyli niskim ciśnieniem wypływu w najdalej położnym punkcie czerpalnym.
Graficzne projektowanie instalacji w programie Audytor SET 7.1
W przypadku rozległych instalacji wody zimnej ciepłej, warto sięgnąć po programy wspomagające projektowanie takich instalacji. Najlepiej, jeśli program ma możliwość modelowania takiej instalacji w trzech wymiarach. Po pierwsze zyskujemy możliwość odwzorowania rzeczywistej trasy instalacji wodociągowej, po drugie – wygenerujemy dokładniejsze zestawienie materiałów.
Ważna jest również trzecia kwestia, jeśli projektujemy w jednym programie instalację wodociągową, grzewczą, kanalizacyjną i centralnego chłodzenia – widzimy, gdzie istnieje możliwość wystąpienia kolizji.
Poniżej przedstawię przykład projektowania instalacji wodociągowej z wykorzystaniem programu Audytor SET 7.1. Program posiada moduły do projektowania wewnętrznej instalacji centralnego ogrzewania (moduł C.O.), centralnego chłodzenia (moduł C.C.) oraz instalacji wodociągowej (H20).
Wersję próbną programu Audytor SET 7.1 ściągniesz ze strony producenta pod tym linkiem
Krok. 1. Wprowadzanie danych ogólnych
Zanim rozpoczynam pracę z głównymi funkcjami programu Audytor SET, w pierwszej kolejności definiuję podstawowe założenia projektowe. Wprowadzam ogólne informacje na temat budynku, domyślne odbiorniki i przybory sanitarne, armaturę hydrauliczną a także rodzaj, średnicę i izolację rur spośród rynkowych procentów. Program posiada asortyment produktowy m. in takich firm jak: Geberit, Danfoss, Purmo, KAN-therm, Wavin itd.
Zdj. 2. Definiowanie domyślnego punktu czerplanego dla kabiny prysznicowej (Audytor 7.1 SET)
Krok 2. Wczytywanie podkładu budowlanego
Do graficznego rysowania instalacji potrzebujemy podkładów budowlanych, te mogą być wczytane do programu z plików graficznych rastrowych, wektorowych albo skanowane bezpośrednio do programu w przypadku dokumentacji papierowej. Po skanowaniu lub wczytaniu z pliku rastrowego podkład budowlany może być poddany korekcie jasności, kontrastu oraz pozwala na stosowanie filtrów umożliwiających wygładzanie rysunku.
W dalszej kolejności stosujemy obróbkę wymiarową – skalowanie, obracanie, poziomowanie itd. Jeśli utworzyliśmy przedtem model graficzny budynku w programie Audytor OZC (celem wyznaczenia projektowego obciążenia ciepłego), mamy możliwość jego wczytania do programu.
Zdj. 3. Wczytany podkład budowlany wykonany w programie Audytor OZC (Audytor 7.1 SET)
Krok 3. Graficzne rysowanie instalacji
Główna zaletą programu Audytor SET w wersji 7.1 jest wielofunkcyjność. W trakcie rysowania instalacji wodociągowej na płaskim rzucie 2D, generuje się nam model 3D instalacji a także rzut aksonometryczny. Jest to bardzo pomocne narzędzie zwłaszcza wtedy, gdy mamy do czynienia z rozległymi instalacjami. Plusem programu jest możliwość eksportu wykonanej instalacji np. do formatu dwg.
Zdj. 4. Jednoczesne projektowanie instalacji w wymiarach 2D i 3D (Audytor 7.1 SET)
Krok. 4 Generowanie wyników obliczeń
Po wykonaniu instalacji wodociągowej możemy wykonać obliczenia i przejść do zakładki Wyniki. Program obliczy nam przepływ obliczeniowy, średnice przewodów, określi opory hydrauliczne poszczególnych elementów instalacji, wyznaczy wymagane ciśnienie dyspozycyjne itd. Jeśli kolejnym etapem naszej pracy jest kosztorysowanie zaprojektowanej instalacji, możemy wykorzystać zestawienie materiałowe wygenerowane przez program. W zależności od naszych potrzeb, program może również wygenerować zestawienie kształtek.
Dzięki takim funkcjom projektowanie instalacji wodociągowej jest szybsze. Warto również wspomnieć, że obliczenia możemy załączyć do projektu budowlanego a wyeksportowane rysunku z programu – do części rysunkowej.
Artykuł powstał przy współpracy z firmą Sankom – producentem oprogramowania służącego do wspomagania projektowania instalacji sanitarnych w budynkach mieszkalnych i użyteczności publicznej.
Powołania:
[1] Obwieszczenie Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 13 września 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego [2] Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanieZdjęcie główne: shutterstock.com
Zdjęcia we wpisie: zbiory autora
키워드에 대한 정보 projektowanie instalacji sanitarnych poradnik
다음은 Bing에서 projektowanie instalacji sanitarnych poradnik 주제에 대한 검색 결과입니다. 필요한 경우 더 읽을 수 있습니다.
이 기사는 인터넷의 다양한 출처에서 편집되었습니다. 이 기사가 유용했기를 바랍니다. 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오. 매우 감사합니다!
사람들이 주제에 대해 자주 검색하는 키워드 Projektowanie instalacji sanitarnych – gdzie trudno zdobyć doświadczenie do uprawnień
- Budownictwo
- Budowa
- Biuro Projektowe
- Pracownia Projektowa
- Projektant
- Asystent Projektanta
- Ogrzewanie Gazowe
- Instalacje Gazowe
- Przyłącza
- Gaz
- przyłącze gazowe
- jak zaprojektować
- formalności
- Poradnik Projektanta
- Polsks Spółka Gazownictwa sp. z o.o.
- urzędy
- zgody
- jak załatwić zgodę na gaz
- instalacja gazowa
- centralne ogrzewanie
- jak zaprojektować przyłącze gazowe
- jak zaprojektować gaz
- przyłącze gazu
- instalacja w domu
- Projektowanie instalacji sanitarnych
Projektowanie #instalacji #sanitarnych #- #gdzie #trudno #zdobyć #doświadczenie #do #uprawnień
YouTube에서 projektowanie instalacji sanitarnych poradnik 주제의 다른 동영상 보기
주제에 대한 기사를 시청해 주셔서 감사합니다 Projektowanie instalacji sanitarnych – gdzie trudno zdobyć doświadczenie do uprawnień | projektowanie instalacji sanitarnych poradnik, 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오, 매우 감사합니다.
